लघुकथा : संस्कारको ऐना | टीकाराम खनाल | हाम्रो कथाघर

गोकुल दाइ गाउँका भलाद्मीमध्येका एक सम्मानित व्यक्ति हुन् । गाउँमा हुने हरेक बैठक, छलफल, सभा, समारोहमा भाषण गर्दा उनी प्रायः एउटै कुरा दोहोर्याउँथे — “बालबच्चालाई सानैदेखि संस्कार सिकाउनुपर्छ, नत्र समाज बिथोलिन्छ ।”

एक दिन म र मेरा दुई साथीहरू गाउँको पछिल्लो परिवर्तन हेर्न गोकुल दाइको गाउँमा गयौँ । हामी दाइको घरमा पनि पुग्यौँ । दाइ घरमा थिएनन्, भाउजूले शब्दद्वारा स्वागत गरिन् ।

त्यत्तिकैमा दाइका दुई सन्तान आँगनमा देखा परे — छोरा करिब चौध वर्षको, छोरी करिब दश वर्षकी । उनीहरू हामीसँग बोल्न चाहेनन् ।

दुई भाइबहिनीले कानेखुसी गरे, “आज त भिखारी नै आएछन् कि कसो ! केही ल्याएका छैनन् । उपाय निकालेर चुना लगाउनुपर्छ ल ।”

त्यसबीचमा गोकुल दाइ घर फर्किए । हामीलाई देख्नेबित्तिकै मुस्कुराउँदै भने, “अहो ! स्वागतम्, स्वागतम्, स्वागतम् ! मेरा परिवारले स्वागत त गरे नि सरहरूलाई ?!”
हामीले भन्यौँ, “स्वागत भयो सर।”

दाइले एकछिन उनको गाउँ जिल्लामा नमुना भएको र उनको घर गाउँमै नमुना भएको बताए । धेरै कुरा संस्कार र अनुशासनका भए । उनले जेनतेन आफ्नै बलबुताले समाज थामेको जस्तो कुरा गरे ।

एकछिनमा भाउजूले भनिन्, “अब गफ चल्ला क्यारे, म पानी लिन गएँ ।”
छोराले भन्यो, “आज बहिनीको बर्थ-डे हो । खतरा पार्टी चाहिन्छ है, ड्याड ।”
छोरी भन्छिन्, “मलाई बर्थ-डेमा टन्न पैसा चाहिन्छ ।”
दाइले भने, “तिमीहरूको बर्थ-डे महिनाैँपिच्छे हुन्छ कि कसो ? सरहरूसँग चिनजान गर्नु छैन ?”
छोराछोरीले एकसाथ भने, “बर्थ-डे मनाएपछि चिनजान गर्ने ।”

–०००–

लेखक परिचय :
अङ्ग्रेजी साहित्यमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट स्नातकोत्तर गरेका टीकाराम खनाल हाल जनमैत्री बहुमुखी क्याम्पसमा अध्यापनरत हुनुहुन्छ । साहित्यमा विशेष रुचि राख्ने खनालले लघुकथा, कथा, कविता र लेख लेख्दै आउनुभएको छ । उहाँका “मायाको सुरुवात कल्ले चलायो” र “मर्म” बोलका गीतहरू पनि केही वर्षअघि बजारमा आइसकेका छन् ।