यमराजको कचहरी

मध्यरातमा घरको ढोका अनायासै कसैले जोड़जोड़सित
ढक्ढकाउन थाल्छ। अमर डरले थर्थर काम्न थाल्छ। सोच्न थाल्छ,
‘‘यति राती को आएको होला? पक्कै पनि त्यो साला राशनवाला बाँकी माग्न आएको होला। अरे! घर आउने पनि एक समय हुन्छ, यो मान्छे त जहिले पायो त्यहिले कसैको ढोका ढक्ढकाउँछ । नाथे बाँकी त खाएको छु कुनै अपराध त गरेको छुइनँ।’’
ढोका जसरी नै खोल्छ कि के देख्छ,
एकजना मान्छे हेर्दा भीम जस्तो, ठूलाठूला जुँगा त्यो पनि उँभोतिर
दायाँ र बायाँ घुमेको, दायाँ हातमा गदा बोकेको, बायाँ हातमा मान्छेको कङ्काललाई डोरीले बाँधेर पक्रेको, मुकुटमा दुईवटा सिङ उम्रेको, गर्दनमा टोल जस्तै सुनका ठूलाठूला माला लाएको ।
अमर विस्मय भएर सोच्छ ।

‘‘अरे! दाजु राती कुन चैँ नाटकबाट उठेर मेरो घर सीधै आउनुभयो, केही कामधन्दा छैन र मेरो घर पधार्नुभयो, तपाईंको नाम के हो?
म अहिले थानामा डाइरी गर्छु।’’

त्यस मान्छेले भन्यो,
‘‘मेरो नाम यमदूत हो।’’

‘‘यमदूत बहादुर कि यमदूत शर्मा कि यमदूत तामाङ या छेत्री के
हो?’’
‘‘म केवल यमदूत मात्रै हुँ।’’

‘‘अन्त मेरो घरमा दिनलाई केही पनि छैन न त चामल न त गहुँ,
के दिनु?’’

‘‘म कुनै भिखारी होइन, आत्मा लिन आएको छु, अब तिम्रो जाने
बेला भयो।’’

‘‘आत्माको के म दोकान लगाएको छु कि आत्मा माग्छौ, अन्त
मेरो कहाँ जाने बेला भयो हँ?’’

‘‘परलोक जाने बेला भयो।’’

‘‘हो नि हावाको कुरा नगर्नुहोस् म कसरी मानु कि तपाईं यमदूत
नै हुनुहुन्छ, कुनै ठोस प्रमाण देखाउन सक्नुहुन्छ ?’’

‘‘भन के प्रमाण चाहियो?’’

‘‘त्यो बल्दै गरेको मोमबत्तीमाथि हात राखेर देखाउनुहोस् तब
मान्छु।’’

‘‘बस्! त्यतिमात्रै लौ हेर….
कस्तो लाग्यो?
कि अझै विश्वास भएन भने उड़ेर देखाउनु, लौ हेर।’’

अमर विस्मय भएर भन्छ,
‘‘मलाई विश्वास भयो तर यति छिटो म कसरी मर्न सक्छु, अहिले मैले न त बिहेको न त नानीको नै सुख भोगेको छु। म भर्खरै बीस वर्षमा पाइला टेक्दै छु। भारतमा बसेर मैले धेरै कष्ट पाएको छु। त्यसैकारण पैसा थुपारेर अमेरिका जानु थियो। घरमा बाबा बिरामी हुनुहुन्छ, आमा बिरामी, बहिनीहरू को बिहे गर्नु छ। यस घरमा म मात्रै एक्लो छोरो हुँ जसले घरबार हेर्छ। अहिले बहुत कुछ गर्न बाँकी छ, कृपा गरी मलाई छोडिदिनुहोस्।’’

‘‘त्यो सब म जान्दिनँ यो मेरो सोच्ने काम होइन। यस विषयमा
यमलोकको प्राड्विभागसित कुरा गर्नु, मेरो काम हो मर्ने मान्छेको आत्मा टिपेर ल्याउने। अब यो जानकारी मैले नारदमुनि बाट पाएको छु। यसैले यो अर्डर टार्न सकिँदैन।’’

‘‘यो नारदमुनि चैँ को हो साला देवताहरूका चम्चा। के उसले
आफुलाई मालिक सम्झिँदैछ हँ?’’

‘‘त्यो सब मलाई थाहा छैन माथि नै गएर सोध्नू, अब हिँड़ अरूलाई
पनि लान जानुपर्नेछ।’’

‘‘म जानुभन्दा पहिले मेरो आखिरी इच्छा पूरा हुनुपर्छ।’’

‘‘कस्तो इच्छा?’’

‘‘मेरो अर्को जन्म चैँ अमेरिका वा इङ्ल्याण्डमा हुनुपर्छ,
भारतमा मैले धेरै कष्ट पाएको छु। यदि मैले अमेरिका वा इङ्ल्याण्डमा जन्म लिन पाएँ भने तपाईंप्रति धेरै आभारी रहनेछु।’’

‘‘अब तिम्रो जन्म अमेरिकामा होस् या इङ्ल्याण्डमा मलाई के
मतलब! यसको फैसला यमलोकमा हुन्छ।’’

‘‘अनि एउटा कुरा मेरो मृत्यु भयो भने फेरि मान्छेको रूपमा
जन्म लिन्छु कि पशुको रूपमा?’’

‘‘यदि तिमीले केही पाप नै गरेको छैन भने फेरि मान्छेको नै
रूपमा जन्म लिन्छौ।’’

‘‘खोइ! मैले अहिलेसम्म साह्रै पाप गरेको छुइनँ। अब अलिअलि
त सबैले पाप गर्छ। के थोरै पापको पनि ठूलो दण्ड पाइन्छ?’’

‘‘त्यो त पापको स्तर हेरेर हुन्छ।’’

‘‘अन्त मेरो नाम त ‘अमर’ हो यानि कहिल्यै नमर्ने मान्छे फेरि
किन यति छिटो मेरो मृत्यु?’’

‘‘नाम अमर भएर जीवन अमर हुँदैन, सब मानिसहरूको मृत्यु
निश्चित छ तर फरक केवल यो छ कि कोही छिटो जान्छ त कोही
ढिलो। र मानिसहरूको काल कसैको घरमा पनि आउन सक्छ चाहे ऊ अमीर होस्, चाहे गरीब, चाहे बलवान् होस्, चाहे कमजोर, चाहे ठूलासाना होस् मृत्युले कसैको वास्ता गर्दैन। सीधै आउँछ टपक्कै आँप टिपे झैँ लिएर चलिदिन्छ, त्यसैले तिम्रो मृत्यु टार्न सकिँदैन,
लौ अब जाने समय भयो मलाई फेरि ठीक समयमा पुग्नु छ नत्र मान्छेहरूको काल टर्न सक्छ।’’

बल्लतल्ल अमर यमदूतसँग जान तैयार हुन्छ। मृत्युको एक
घण्टापछि अमर यमलोक पुग्छ। र नारदमुनिलाई देखेर भन्छ,

‘‘हौ नारदमुनि साला देवताहरूको चम्चा मलाई मार्ने सुपारी कसले दियो हँ?’’
नारदमुनिले भने,
‘‘नानी! अहिले यमलोकको अफिस खुल्ला
छैन, दश बजे खोलिन्छ र ठूलो मान्छेसँग कसरी बोल्नुपर्छ के
आमाबाबाले सिकाएन? सरहरू आएर प्रश्न गर्नू।’’

‘‘तिमीले नै मलाई मार्ने हुकुम दिएको होइन?’’

‘‘म को हो र मार्ने हुकुम दिन्छु यो काम त यमराजको हो
उहाँलाई नै सोध्नु र एउटा कुरो के छ भने कि तिमीले मलाई ‘तिमी’
शब्दको स्थानमा ‘तपाईं’ शब्दको प्रयोग गर। यो कुनै तिम्रो घर होइन,
यहाँ तिम्रो जीवनको सम्पूर्ण हिसाबकिताब हुनेछ। यस स्थानलाई ‘यमराज कचहरी’ भन्छ। यहाँको निर्णयले कति नर्क त कति स्वर्ग जान्छन्।

“दश बजेपछि सबैका दृष्टिको माझमा चित्रगुप्त र यमराजको आगमन हुन्छ।
दुवै आ-आफ्नै सीटमा आएर बस्छन्। यमराजले भन्छन्,

‘‘आजको केश पेश किया जावोस्।’’

यमदूतले भन्छ,
‘‘महोदय यो मान्छेको नाम अमर हो, यसले अहिलेसम्म बिहे गरेको छैन। अहिले उसको उमेर भर्खर बीस पुग्दैछ। उसले मलाई कैयन् आफ्ना घरेलु समस्याहरू बतायो कि म झण्डै रोएँ।
महोदय कृपा गरी उसलाई दया गर्दिनुहोस्।’’

सबै कुराहरू सँग अवगत गराएर अन्तमा यमराजले भने त्यस्तो
भनेर कहाँ हुन्छ! हामी बिना अपराधको यहाँ कसैलाई बोलाउँछौँ ।
सर चित्रगुप्त तपाईंको ल्यापटपमा हेर्नुहोस् त यसले अहिलेसम्म कति पापहरू गरेको छ?’’
आधा घण्टापछि यमराजले भन्छन्,
‘‘चित्रगुप्त के भयो? उसको लिस्ट निकाल भनेको।’’
चित्रगुप्तले भने,

‘‘क्षमा चाहन्छु महोदय, मेरो ल्यापटप अलिक ह्याङ भएछ।’’

‘‘एन्टिभाइरसले स्क्यान गर।’’

चित्रगुप्तले भने,
‘‘यो गुगलले पनि सर्च गर्न धेरै समय लाउँदैछ।’’

‘‘छिटो गर आज मलाई स्वास्नीले छिटो घर आउनु भनेको छ।’’

‘‘पाएँ सर!! उसले साना उमेरदेखि पाँच सय झिँगो, छः सय
लामखुट्टे, दुई सय पुतली, पचास हजार कुकुर, बीसवटा साँप, दशवटा घोड़ा, एक सय फटेङ्ग्रा, पाँच हजार कुखुरा, दश हजार अण्डा, बीस हजार माछा, तीन सय बाख्रा जम्मा गरी ३६,७८॰ जीवहरूको हत्या गरेको छ।’’

अमरले भन्छ,
‘‘यस्ता सानासाना जीवहरूको पनि हिसाबकिताब हुन्छ?
अन्त कुखुरा, अण्डा र बाख्रा त तपाईंहरूले मनुष्यहरूको आहारका
लागि नै सृजना गर्नुभएको होइन र! फेरि मैले खाँदा कसरी पाप भयो?’’

चित्रगुप्तले भन्छन्,
‘‘हामीले कुन चैँ ग्रन्थमा लेखेका छौँ कि पशुपक्षी खान हुन्छ भनेर?’’

‘‘अब कुनै ग्रन्थमा लेखेको नहुँदा पनि खाने कुरालाई खाँदा
कसरी पाप हुन्छ?’’

यमराजले भन्छन्,
‘‘पृथ्वीलोक को सानो भुसुना देखि हात्ती सम्म प्राणीलाई हत्या गर्दा पुण्य होइन पाप भनिन्छ र यसको दण्ड एकदम कड़ा पाइन्छ।’’

अमर कल्पित भएर भन्छ,
‘‘महोदय मलाई सजाय हुनुभन्दा पूर्व
के मेरो आखिरी इच्छा पूरा हुन सक्छ?’’

चित्रगुप्तले भने, ‘‘कस्तो इच्छा?’’

‘‘तपाईंहरूले मेरो आत्मालाई कुनै पनि शरीरमा पठाउनुहोस् तर
मेरो जन्म अमेरिका या इङ्ल्याण्डमा हुनुपर्छ किनकि मलाई भारतमा
अब धेरै कष्ट भोग्नु छैन।’’

चित्रगुप्तले भने, ‘‘ल यो वचन मैले दिएँ तिमीलाई अब अरू
कुनै म वचन दिन सक्दिनँ।’’

यमराजले भन्छन्, ‘‘यस अमरलाई कारागारभित्र थुनिदेऊ।’’

दूतहरूले अमरलाई पक्रेर लान्छन्। यता यमराजले भन्छन्,
‘‘चित्रगुप्त तिम्रो ल्यापटपमा गेमहरू छैन? मेरो छोराले गेमहरू लिएर
आउनू भनेको छ।’’
‘‘खोइ ल्यापटपमा ठूलो साइजको गेम पनि चल्दैन। डेल्टा फोर्स
लैजाऊ यो सानो साइजको छ।’’

‘‘ल्या!!! मैले त पेन ड्राइभ नै ल्याइनँ। होस् अब भोलि डाउनलोड
गर्छु। हौ यो ल्यापटप पनि विश्वकर्माले बनाएर निक्कै राम्रो गर्यो
पहिले-पहिले त लाल खाता राख्नुपथ्र्यो त्यो पनि मुसा र कीराले खाइदिन्थे। अब त झन् इन्टरनेटले गर्दा सब सजिलो भयो। मनुष्य हरूको पापको रेकर्ड राख्न नितान्त सजिलो।’’

लगभग एक वर्षपछि अमरले आँखा खोल्छ र भन्छ,
‘‘अरे! वाह यो त अमेरिका हो वाह! आनन्द आयो। मैले भनेको ठेगानामा नै मलाई पठाइदिएछ। धन्यवाद यमराज सर तपाईं साह्रै दयालु हुनुहुन्छ। मेरो अमेरिका जाने सपना अहिलेदेखि थोरै थियो। अब मेरो जिन्दगी सुखमय हुनेभो। यहाँ न त कामको कमी छ, न पैसाको, न त केटीहरूको वाह! आनन्द आयो।’’

उसलाई एकाएक घामले पोल्न थाल्छ। शरीर एकदम भारी जस्तो
हुन्छ। जीउ हल्लाउनु पनि गाह्रो भइरहेको हुन्छ। जसोतसो गरेर
नजिक पोखरीमा पानी पिउन जान्छ र आफुलाई हेरेर अवाक् हुन्छ।
ऊ कल्पित भएर भन्छ,
‘‘हे यमराज तपाईंले यो के सजाय मलाई दिनुभयो?
मैले मानेँ कि मलाई अमेरिकामा जन्माइदिनुभयो तर मान्छेका रूपमा
हुनुपर्ने तर तपाईंले मलाई गँड्यौलाको कायाका रूपमा पठाउनु भयो यो म माथि ठूलो अन्याय गर्नुभयो। यो एउटा उखानजस्तै भयो कि,
‘‘जब दाँत थियो तब मकै थिएन, अब दाँत छैन त मकैको के काम!’’

[ सिक्किम भारतका बब्लु कुमार राहीको “मनबहादुरको पत्र” कथा सङ्ग्रह भित्र संग्रहित कथा ]