साउन विशेष कथा: हरियो व्यवहार | हाम्रो कथाघर

गाउँको आकाश असारे बादलले घेरेको थियो— न बाक्लो धुवाँ, न खुला नीलो। कतै-कतै मात्र उज्यालोको आभास थियो। हावामा चुरा र पोतेको झनझनाहट मिसिएको थियो, र त्यसको गुञ्जनभित्र सुनिन्थ्यो— एक स्त्रीको स्वर, भित्रदेखि भक्कानिएको छातीबाट—
“श्रीमान्को दीर्घायु होस्…”

उषा मन्दिरतिर उकालो लागिरहेकी थिइन्— हरियो सारी, हरियो चुरा र हरियो पोतेमा सजिएर। तर उनका आँखाभित्र हरियाली थिएन। त्यहाँ थिए— बिर्सिएका सपनाका झिँगटी गजुरहरू, र आँसुले धुन खोजेका चिहानजस्ता सम्झनाहरू।

दश वर्षअघिको कुरा हो।
गाउँको पीपलको छायामुनि देउता साक्षी राखेर विवाह गरेकी थिइन् उषाले— सुरजसँग। बाबुले आशीर्वाद दिएका थिए—
“छोरी, अब यो पीपल नै तेरो माइती होस्। वृक्षजस्तै शान्त र दीर्घ बन्।”

तर विवाहपछिको जीवनमा पीपलको छाया थिएन, केवल रूखको कठोर बोक्राजस्तो मौनता थियो।
सुरज— श्रमशील थिए, तर शब्दहीन। थाकेर फर्किन्थे, तर फर्काउँदैनथे— न साथ, न संवाद।

उषा बोल्थिन्। बोल्दाबोल्दै भित्रको भूकम्प बाहिर आउँथ्यो—
“तपाईं सधैँ यति मौन किन हुनुहुन्छ? तपाईंलाई मेरो उपस्थितिको केही मतलब लाग्दैन?”

सुरज सास तान्थे, तर बोलीमार्फत केही पनि फ्याँक्दैनथे।
एकदिन चुराहरू फुटे— दुर्घटनाले होइन, निराशाको आवेगले।

“तपाईंले माया गर्नुहुन्न! म त एक्लै छु यो घरमा!”

त्यो रात— अँध्यारोभित्र एउटा उज्यालो हराएको थियो।
सुरजले चुपचाप चुलो बालेर भात पकाए। प्लेट अगाडि राख्दै भने—
“हरियो चुरा त सकिन सक्छ, तर हरियो व्यवहारले मात्रै मन बाँधिन्छ।”

उषा चुप भइन्। मन्दिरमा घन्टी बज्यो— समयको सटीक सङ्केतजस्तै।

साउनको सोमबार थियो।
गाउँभरिका महिलाहरू हरियो सारीमा सजिएर मन्दिरतिर गइरहेका थिए। चुरा खन्काउँदै, मुस्कान साट्दै।
तर उषा भने टाढा थिइन्— पीपलको छायामुनि, आँखा झुकाएर बसेकी। गलामा पोते थिएन, तर दृष्टिमा श्रद्धा थियो। उनले सम्झिइन्— पार्वतीले महादेवका लागि गरेको तपस्या। चुराको होइन, समर्पणको। मौनताको।

त्यही दिन उनले आफूसँग वाचा गरिन्—
“अब म व्रत बस्छु— गुनासो नबोल्ने, आरोप नलगाउने।
म व्रत गर्छु— व्यवहारको सन्तुलनमा बाँच्ने।”

बिहान, सुरज उठ्दा चिया तयार थियो।
“आजको चिया मिठो छ कि छैन, भन्नु है?” उषाले मुस्काएर भनिन्।

सुरजले केही क्षण हेरिरहे, अनि सुमधुर स्वरमा भने—
“तिमीले बुझ्यौ, चुराले होइन, व्यवहारले आयु बढ्छ।”

त्यसपछि दिनहरू बदलिन थाले।
उषाले प्रश्न होइन, समझदारी बाँडिन्।
शङ्का होइन, विश्वास पोतिन्।
र, कर होइन— मौनताको रसमा डुबेको माया दिइन्।

एक साँझ, सुरजले भने—
“तिमी अहिले साँच्चै हरियो भएकी छौ— शीतल, सौम्य, साक्षात् पार्वतीजस्ती।”

कहिलेकाहीँ उषाको मन उथलपुथल हुन्थ्यो— “माइती फर्किऊँ?”
तर त्यो विचारलाई रोक्ने दृश्य सधैँ एउटै हुन्थ्यो—
चुलोको आगो, सुरजको थाकेको अनुहार, र तातो भातमा मिसिएको मायाको बास्ना।

उनी सम्झन्थिन्—
“माइती पर्खाल हो, तर यो घर त भावनाले उब्जिएको बगैँचा हो।”

साउनको अन्तिम सोमबार।
सबैजना चुरा किन्न बजार गए।
उषा पनि गइन्— तर मनको हरियाली खोज्न।

उनी व्रतमा थिइन्— शब्द नतिख्ने, व्यवहार नचिप्लिने व्रतमा।
न गुनासोको भात, न ईर्ष्याको पानी।

त्यो साँझ, सुरजले चियाको कप लिएर आए र भने—
“तिमी त अब पार्वती मात्र होइनौ, तिमी त मेरो आयु हौ।”

एकदिन छिमेकी महिला आइन्— रिस र प्रतिस्पर्धाका टुसाहरू बोकेर—
“सधैँ सेवा गरेर के पाइन्छ र? माया मात्रै दिएर जिन्दगी चल्दैन!”

उषाले हल्का मुस्कुराउँदै जवाफ दिइन्—
“तपाईंहरू बजारबाट चुरा किन्नुभयो होला, मचाहिँ भित्रको सुन बनाउँदै छु।”

समाज अचम्म मान्दै हेरिरह्यो— नारीको मौन विद्रोह, प्रेमको अडान।

दश वर्ष बिते।
सुरज अझै छन्, अझै ताजा छन्।
उषाको व्यवहारको हरियालीले उनको आयुलाई सिँचेको छ।

एक साँझ, उनीहरू झ्यालबाट आकाश हेर्दै थिए— बादलको छेउमा सुनौलो घाम।

“आज कस्तो हरियाली!” सुरजले भने।

उषाले आँखाभित्र हाँसो बोक्दै भनिन्—
“मेरो व्यवहारको असर हो, होइन त?”

सुरजले हात समाउँदै भने—
“तिमी नभएकी भए, म कहिल्यै पूर्ण हुने थिइनँ।”

एकदिन सुरज बिरामी परे। अस्पताल भर्ना भए।
डाक्टरले उषालाई सोधे—
“के विशेष आहार दिनुहुन्छ? यस्तो उमेरमा यस्तो जीवनशक्ति कसरी सम्भव भयो?”

उषाले आँखा चिम्लिन् र भनिन्—
“माया, र मिठास।”

डाक्टर मौन भए, किनकि त्यो उत्तर विज्ञानको दायराबाहिरको सत्य थियो— प्रेमको सूक्ष्म ऊर्जा।

गाउँमा फेरि साउन लाग्छ।
महिलाहरू फेरि बजार जान्छन्, चुरा किन्न।
तर उषाको कथा— अब एउटा किंवदन्ती बनेको छ।

मन्दिरको ढोकानजिकै, पर्खालमा लेखिएको छ—
“हरियो चुराले होइन, हरियो व्यवहारले श्रीमान्को आयु बढ्छ।”

चुरा त उषाले पनि फेरिन्,
तर सुनचाँदीका होइन, व्यवहारका।
अहिलेसम्म उनी चुलोमा प्रेम पकाउँछिन्।
अहिलेसम्म उनी आँखा टोलाउँछिन्— तर अब ती आँखाभित्र थकान होइन, आश्वस्ति छ।

श्रीमान् अझै भात खान बस्छन्।
तर त्यो भात अब साधारण छैन— त्यसभित्र मिसिएको हुन्छ— आयु, आस्था, अनि अनुपम प्रेम।

कहिलेकाहीँ कथा सकिँदैन— केवल दिशानिर्देश दिन्छ।
उषाको कथा पनि त्यस्तै हो—
कसैका लागि प्रश्न, कसैका लागि उत्तर।

“नानी,”
उषाले कान्छी नातिनीलाई चुरा लगाइदिँदै भनिन्—
“हरियो चुरा त फुस्किन सक्छ, तर हरियो व्यवहार कहिल्यै ओइलाउँदैन।”

बेलका-२, सिद्धार्थटोल, गल्फेडिया, उदयपुर, कोशी प्रदेश, नेपाल।