व्यक्तिचित्र: छ दशक नाघेका लोकमान टुहुरेको साहित्यिक चेत | रामचन्द्र न्यौपाने | हाम्रो कथाघर

मानिसको जन्म अतीतसँग जोडिएको हुन्छ, लाग्छ। कोही किन वैज्ञानिक हुन्छन्, कुनै शिक्षाबिना? कोही किन कवि हुन्छन्, केही नपढीकन? मान्छे केही हुनलाई नभएर केही भएर जन्मिएका हुन्छन्। उदाहरणका लागि कैयौँ मानिसहरू छन्। भारतमा हलधर नाग नामका प्रख्यात कवि छन्, जो कहिल्यै स्कुल गएनन्। हाम्रो समाजमा यस्ता मानिस नहोलान् भन्न सकिन्न। हामीले ख्याल गर्दैनौँ र बेप्रवाह भइदिन्छौँ।

कवि लोकमान टुहुरेको जन्म सङ्खुवासभाको मकालु वडा नम्बर ४ मा बुबा विर्खमान र आमा सरुमाया विकको कोखबाट भएको थियो।

उनी सामाजिक विकृतिको घोर विरोध गर्छन्। उनले जीवनमा धेरै हन्डर र ठक्कर खाएका छन्। आफ्नै आमाबुबा र दाजुभाइको साथ नपाएपछि उनी आफूलाई टुहुरो ठान्छन्।

उनको नजरमा जिन्दगी भनेको केही होइन। तर उनी सम्मान र परिवर्तनको आश गर्छन्। समाजका विकृति र विसङ्गतिका कारण उनी कविता लेख्छन्, गीत गाउँछन् र असल नागरिक तथा समाज सुधारकको भूमिका कवितामार्फत गर्न खोज्छन्।

उनले आफ्नो तनाव मेटाउनका लागि भए पनि कविता लेख्छन्। समाजमा रहेका मानिसहरूले उनलाई नदेखे वा नसुने पनि उनी लेख्न र सुनाउन छोड्दैनन्। कविताको लतका कारण उनको ‘जनताको गीत राजनीतिक नाटक’ कविता सङ्ग्रह कुनै पार्टीको माध्यम अथवा सहयोगमा प्रकाशन भएको हो।

व्यावसायिक रूपमा उनी कल बोरिङको काम गर्छन्, जुन उनको गुजाराको बाटो बनेको छ। अर्जुनधारा-४ रातेखालमा उनी कृषि कार्यसमेत गर्दै आएका छन्। जिन्दगीमा उनले गिट्टी कुट्ने, रिक्सा चलाउनेदेखि मानिसले गर्ने सबै काम गरिसकेको बताउँछन्।

कक्षा तीनसम्म पढेका कवि टुहुरे पारिवारिक समस्याका कारण पढ्न नपाएको र पढ्ने ठूलो धोकोलाई त्याग्नुपरेको बताउँछन्।

देश परिवर्तनका लागि युवाशक्ति अगाडि आए देशले मुहार फेर्छ भन्ने उनको आशय छ। देशमा भ्रष्टाचार भएको कारण देश अघि नबढेको र परिवर्तन केही भए पनि सोचेजस्तो नभएको उनी बताउँछन्।

खासै नपढेका कारण उनी सुनेको र देखेको भरमा ज्ञान आर्जन गर्छन्। कवि हुने ठूलो धोको रहेको उनी बताउँछन्।

अझै पनि उनलाई धेरैले चिन्दैनन्। तर गाउँभरि उनी ‘कवि टुहुरे’ नामले परिचित छन्। पारिवारिक रूपमा उनको दुई विवाह भएको बताइन्छ।

उनका दुई कविताहरू:

१. कविता: एक मधेश एक प्रदेश विरोध

एमाले केपी ओली राजनेता भए,
देश टुक्र्याउन नदिन ठूलै कसम खाए ।
मेची-काली अभियान केपी ओली थाले,
मधेशमा र्‍याली भाषण ठूलै आगो बाले ।

मधेश फर्की केपी ओली बोल्दैछन् ,
एमालेमा जनता सबै आउँदैछन् ।

एक मधेश एक प्रदेशको विरोधमा जनताको साथ,
नेपालीको समर्थन नरहे झुक्नेछ हाम्रो माथ ।
केपीको यो कदमलाई स्वागत गर्नुपर्छ,
देश टुक्र्याउन खोज्नेलाई देश निकाला गर्नुपर्छ ।

अघि बढ केपी, हामी छौँ तिम्रो साथ,
जनता उठ्छन् मिलाई हातमा हात ।

अब आउने चुनावमा केपी ओली बहुमत,
मधेश, पहाड सबै जान्छ एमालेलाई भोट ।
सबै पार्टी तल पर्छन्, एमाले पार्टी पहिलो,
एमालेका केपी ओली राजनीति छ गहिरो ।

केपी ओली जनताको ‘हाई-हाई’ छन्,
अरू पार्टी सबैलाई ‘बाइ-बाइ’ गर्छन्।

२. कविता: किसानको गीत

किसानी दाइ, हलो फरुवा खेतमा गर्छन् काम,
खेती गर्ने किसानीको छैन देशमा नाम ।
चर्को घाम र दर्के पानी किसान जोत्ने हलो,
रोप्ने बेलामा पानी छैन, खेती हुन्छ बाँझो ।

उन्नत जातको बीउ र मल बाँडिदेऊ,
पम्पसेट बोरिङ किसानलाई गाडिदेऊ ।

किसान दाइ हलो जोत्छन्, खेतमा उड्छ धुलो,
असारमा घाम लाग्यो, छैन यिनको कुलो ।
यिनको खेतमा बोरिङ छैन, छैन कुलो-पैनी,
धान रोप्न पानी छैन, खेतमा दल हानेनी ।

जोत्छन् खेत धान रोप्न भनेर,
दल छरेर बस्छन् है रोएर।

समयमा पानी छैन, खेतै हुने बाँझो,
खेती गर्ने किसान त सबै भए नाङ्गो ।
सिँचाइ बोरिङ केही छैन, किसानको खेतमा,
किसानको खेती बाँझो, अनिकाल देशमा ।

खानेकुरा किसान दाइ उब्जाउँछन्,
कृषि नेपाल यिनैले चिनाउँछन् ।

राँगा, भैँसी, गाई, गोरु, बाख्रा, खसी पाली,
खेतबारीमा लाउँछन् यिनले धेरै खाले बाली ।
हाँस, कुखुरा, सुँगुर, बुङ्गुर किसानीको पेसा,
पोखरी खनेर पाल्छन् यिनले माछा ।

दाल, चामल, मासु र माछा,
किसान दाइ त रुँदैछन् लौ आज ।

खेती जति किसानको प्लटिङमा गयो,
कुलो-पैनी चल्ने खेतमा बिल्डिङ बनी गयो ।
पानी-पैनी चल्ने खेतमा किन बन्यो घर ?
किसानले खेती अब गर्छन कहाँ गर ?

खेतीयोग्य जग्गा प्लटिङ नगर,
कृषि नेपाललाई मरुभूमि नपार ।

कुलो-बोरिङ हुने खेत किसानलाई देऊ,
बोरिङ र पानी नहुनेमा प्लटिङ गरी लेऊ ।
बोरिङ कहाँ हुन्छ होला, नेपाली माटो जाँच्नु,
सिँचाइ बोरिङ हुने ठाउँमा किसानलाई राख्नु ।

बोरिङ नहुनेलाई प्लटिङ गरिदेऊ,
बिल्डिङ घर त्यहीँ ठाउँमा बनाइदेऊ ।

खेतीयोग्य जग्गालाई सरकार गर कब्जा,
कुलो-पैनीको नक्सा हेरी जग्गा गर रोक्का ।
बोरिङ-पैनी हुने खेतलाई भिट्टा मा रोक,
साँचो कुरा लेखेँ मैले, सरकार पनि सोच ।

यसो गरे नयाँ नेपाल बनिएला,
कृषि प्रधान नेपाल विश्वमा चिनिएला ।

अनिमात्र नेपाल पनि विश्व धनी हुन्छ,
नेपालको जनतालाई खान-लाउन पुग्छ ।
आकाशे खेतीलाई प्लटिङमा लैजाऊ,
घर बनाएर गरिब जनता किस्ताबन्दीमा बाँडिदेऊ ।

|| इतिश्री ||

कवितामा पार्टीप्रतिको आस्था भए पनि समयसँगै विचारहरू परिवर्तित हुन्छन्। सामाजिक समस्या ज्यूँका त्यूँ रहेको कुरा अवगत नै छ।

कविता कुनै खास शैलीमा नभए पनि पठन र मननयोग्य छन्। अहिले उनी जीवन भोगाइहरू लेख्दै छन्। अक्षरसँग उनको साइनो गासिएको छ, प्रित बसेको छ।

उनी आफ्ना गीतहरू कण्ठस्थ पार्छन् र सुनाउँछन्। निकै मीठो गीत गाउँछन्। उनी भन्छन्: “म मरेँ भने पनि मलाई कवि टुहुरे मरे भनेर चिनून्। यति नै मैले जिन्दगीमा खोजेको हुँ।”

उनले नपढेका भए पनि उनीसँग साहित्यिक चेत छ। धेरैले नचिने पनि लेख्न छोड्दैनन्। कविताप्रतिको मोह छ। यस्ता प्रतिभाहरूलाई सम्मान गर्नुपर्छ। उमेरले छ दशक नाघे पनि उनी अझै जागरूक छन्।

उनलाई थप ऊर्जा प्राप्त होस् भन्ने शुभकामना छ।