कविता : खम्बा | दिनेश राज खरेल

मूल घरको मूल थाम ढलेपछि
निदाल खस्यो, दलिन खस्यो,
झरे चिर्पट र तलो छापेको माटो,
खुस्कियो चुकुल, भाटा र पाखा–दलिनको ठेडी ।
मेरो पुरानो घरमा
हजुरबा नभएको जस्तै भएको छ,
साथी ! मेरो देशको हालत ।

जगदेखि हल्लिन थालेको घर
एक–एक गर्दै
ढुङ्गा, माटो झार्दै लगिरहेछ चैतको हुरीले,
भत्काइरहेछ बर्खाको पानीले,
एउटा–एउटा ढुङ्गा ओसारिरहेछ छिमेकीले,
साँध सारिरहेछ सँधियारले ।
हजुरबा नभएको मूल घरजस्तै छ,
साथी ! देशको खबर ।

मेरा हजुरबा स्वर्गीय भएको दिनदेखि
हेप्न थाले छिमेकीले,
घरभित्र छिराउन थाले मुसाका बथान,
बिच्छी, सुलसुले र
दूध पिएर विष ओकल्ने सर्पहरू ।
मेरो हजुरबा नबसेको खाली फलैँचाजस्तै छ,
साथी ! देशको दृश्य ।

मुसाहरूले भित्रभित्रै खनिरहेछन्
घरको दलानदेखि चोटासम्म र खोक्रो बनाइरहेछन् ।
बिच्छीले डसिरहेछन्, पोल्ने गरी,
सुलसुले सल्बलाइरहेछन् र सुत्न दिँदैनन्,
बितिरहेछन् अनिदा रातहरू ।
तिनको बथानले ओहोरदोहोर गरिरहँदा
दिनले उदास मानिरहेछ ।
सर्पलाई दूध पिलाएर पाले पनि विष वमन गरिरहेछ ।
घरमा मेरा हजुरबा नभएको दिन
लागेको साँझको दैलो जस्तै छ,
साथी ! देशको कथा ।

मेरो हजुरबा घरको छाना हुनुहुन्थ्यो,
त्यो पनि झिँगटीको छानाजस्तै बलियो
जसले घाम–पानी, हावाहुरी,
वर्षा–बादल सबै छेकिन्थ्यो ।
छाना ढलेपछि,
झरेको झिँगटी छिमेकीले आँखा छलेर लिएर गए ।
प्रत्येक दिन एक–एक गर्दै हराइरहेका छन्—
झ्याल, ढोकाका खापा र चौकोसहरू ।
हरायो झ्यालमाथिको रामायणको पुरानो किताब,
हरायो भोजपुरे खुकुरी,
हरायो ढिकी, मदानी र नेती ।
मेरा हजुरबाले घण्टी नबजाएको साँझजस्तै छ,
साथी ! देशको पटकथा ।

अचानक हराउन थालेका छन् पूजा चौकाको चकटी,
हरायो पूजाको खटिया,
हरायो पूजा गर्ने शालिग्राम
र शालिग्राम धोएर राख्ने पित्तलको बाकस ।
छिमेकी दुष्टहरूले भत्काइरहेछन्,
साँझको दियो जलाउने थान ।
हजुरबा सुत्ने पलङको एउटा खुट्टा
तल्लो घरको छिमेकीले लगेछन्,
अर्को माथिल्लो घरकाले लगेछन्,
बाँकी दुई खुट्टा वरपरका
मिलेर लिइरहेका छन् ।
हजुरबाले पूजा नगरिएको चौकाजस्तै छ,
साथी ! मेरो देशको सुनाउनुपर्ने पुराण ।

हजुरबाविनाको लथालिङ्ग मेरो घर
अब दुष्मनको कब्जाबाट टाढा हुनेछ ।
म मेरो घरको मालिक हुँ,
मेरो घरको शासन म आफैँ गर्नेछु,
म घरको स्वनिर्णय गर्नेछु ।

छिमेकीहरू ! हजुरबा नभएको घरको
मालिक म आफैँ हुँ भन्ने सम्झना छैन ?
बिस्तारै लाग बाटो, कुदृष्टि नलगाऊ,
तिम्रा दारा र नङ्ग्रा धारिलो नबनाऊ,
नतिखार तिम्रा भाला र झिरहरू ।

याद गर ! कुनै दिन
त्यो दुष्प्रयास विपरीत दिशामा घुम्यो भने
तिम्रो लागि घातक हुनेछ ।

–०००–