हजुरआमाले भन्नुहुन्थ्याे;
“तिनतले ठुलाे घर नाै महिनामा भत्केपछि नाै बर्ष छाप्राेमा बसेर बनाएकाे याे घर। याे घर बनाउन मैले पाँचपाथी जाने डालाेकाे एक डालाे गहना बेचेकाे छु।
म ठुलाे भएपछि देखेकाे त्याे घरकाे विरासत यस्ताे थियाे।
दक्षिण तर्फ फर्किएकाे मुल ढाेका थियाे ।फराकिलाे थियाे आँगन। आँगनमाथि पिढी। पिढीकाे पश्चिमपट्टी ठुलाे फलैंचा। पुर्वपट्टी जाँताे। बिचमा मुल ढाेका। युगलाई नै चुनाैती दिनेगरि उभिएकाे त्याे ठुलाे घर।
घरकाे तल्लाे तलामा भने एउटा काेठा र खाली ठाउँ थियाे। जुन खाली ठाउँमा केही बाख्राहरू बाँधिएकाे थिए। भुँइ तल्लामा साना हाफ झ्याल थिए। बिचमा भऱ्याङ्ग थियाे काठकाे। त्याे भऱ्याङ्गमा टेक्ने सातओटा खुड्किलाहरू थिए।
बिचकाे तलामा तीन ओटा सुत्ने काेठाहरू थिए। एउटा मटान थियाे। प्रत्येक काेठामा काठकाे ठुला झ्यालरू थिए। पुर्वतिरकाे काेठाबाट भान्साकाेठा जाने ढाेका थियाे ।
माथिल्लो तलामा जान मटानमा भऱ्याङ्ग थियाे। त्याे भऱ्याङ्ग नजिकै उत्तरतर्फ फर्किएकाे झ्याल थियाे।
माथिल्लाे तलाकाे पुर्वपट्टि चुलीकाे एउटा झ्याल थियाे भने पश्चिमतिर दुइटा चुलीका झ्याल थिए। ती झ्यालबाट पनाैती, गैरीगाउँ, सुब्बागाउँ, नैकिन्टार र बनेपा देखिन्थ्याे। पुर्वपट्टिकाे चुलीकाे झ्यालबाट बतासे ,डाँडागाउँ र सुन्दर शहर धुलिखेल देखिन्थ्याे।
घरकाे माथिल्लाे तलामा राखनधरन गरिन्थ्याे। मकैका कुन्युँ , धानकाे भकारी सबै माथिल्लाे तलामा नै हुन्थ्याे। एउटा ठुलाे काठकाे बाक्सा पनि थियाे त्यहाँ। त्याे बाक्सामा बाले खेतिपातीकाे काम गर्दा चाहिने सामानहरू राख्नुभाकाे थियाे। म त्यही बाक्सामा बसेर पुतली खेल्थे। त्याे बाक्सा मेराे पुतलीकाे घर पनि थियाे।
बाँसकाे चाेयाँले बुनेकाे बक्सा जस्ताे एउटा भाँडाेमा किताबहरू थिए। त्यहाँ मधु-मालतीका कथा, राजकुमार प्रभाकर, रामयण, महाभरतका किताबहरू हुन्थे। ती किताबहरू बाले पढ्नुहुन्थ्याे। महाभारत,। रामायणका श्लोकहरु भाका हालेर गाउनुहुन्थ्याे बा।
त्याे माख्लाे तला अर्थात बुइँगल सबैथाेक अटाउने सङग्रालय जस्तै लाग्थ्याे मलाई।
हजुरआमा र म सुत्ने ढुकुटी खाट थियाे बिच तलामा। ढुकुटीखाटभित्र भाँडाकुँडा टन्न थिए। त्यहाँ सधै भाेटेताल्चा मारेकाे हुन्थ्याे। ढुकुटीखाट नजिकै ठुलाे ट्याङ्का र सन्दुक पनि थियाे हजुर आमाकाे।
ट्याङ्कामा महत्वपूर्ण कागजपत्र, सुनचाँदी, घर जग्गाका लालपुर्जा , पैसा र कपडाराख्नुभाकाे थियाे हजुर आमाले। ट्याङ्काकाे साँचाे सधै हजुर आमासँग हुन्थ्याे। उहाँले बाहेक अरूले त्याे ट्याङ्का खाेल्दैन्थ्याे। हजुरआमा घरकाे मुली र ब्यवस्थापक हुनुुन्थ्याे।
ढुकुटी खाटमाथि भित्ते दराज थियाे। त्याे दराजमा मेरा किताब कापीहरू हुन्थे। रेडियाे र टेबुल घडी पनि थियाे त्यही दराजमा। झ्याल नजिकै झाेक थियाे। झाेकमा कपडाहरू झुण्डाएर राखिन्थ्याे।
ट्याङ्का नजिकै पुर्व फर्काएर राखेकाे ठुलाे काठकाे सन्दुक थियाे। त्याे सन्दुकभित्र हजुर आमाले तेल, घ्यु, मर्रमसलाका सामनाहरू राख्नु भाकाे थियाे।
भान्सामा सामान सकिएपछि हजुर आमाले झिकिदिनु हुन्थ्याे सन्दुकबाट। हजुर आमा घर चलाउने ब्यवस्थापक हुनुहुन्थ्याे। उहाँकाे निर्देशनमा घर चल्थ्याे।
पुर्वपट्टिकाे काेठा दाजु/ भाउजूकाे काेठा थियाे। त्याे काेठाबाट अर्काे काेठा भान्साकाेठा थियाे। भान्साकाेठामा पुर्वपट्टि फर्किएकाे दुइमुखे माटाेकाे चुलाे थियाे । सामान राख्नकाे लागि दायाँ बायाँ भित्ते दराजहरू थिए। उत्तरतर्फ टिलिक्क पारी माझीराखेका तामा र पित्तलका गाग्रीभरि पानी हुन्थ्याे। उत्तरपुर्वमा भाँडाधुने डुर थियाे। खाना दाउरामा पाक्थ्याे। दाउराकाे आपूर्ति बनजंगलबाट गरिन्थ्याे।
खाना कसाैडी र कराईमा पकाएर पिर्का र चकटीमा बसेर खाइन्थ्याे। पानी खान अम्खोरा, करूवा, गिलासकाे प्रयाेग हुन्थ्याे। चिसाे पानी पिउन माटाेकाे गाग्राेकाे प्रयाेग गरिन्थ्याे। पानीकाे स्राेत नजिकैकाे पधेराे थियाे। हाम्राे चाैकाेटमा विभिन्न जात र समुदायकाे छुट्टाछुट्टै पधेराे छ अहिले पनि।
मुखियाकाे पधेराे, बाउनकाे पधेराे, गाेदारकाे पधेराे, नेवारकाे पधेराे, थापाकाे पधेराे।
मर्रमसला बाहेक अरू सबै आफ्नै खेतबारीमा उब्जनी हुन्थ्याे। कृषिप्रधान देशका किसानका छाेराछाेरी हामी। हाम्राे बुबा भने नेपाली सेनामा जागिरे हुनुहुन्थ्यो ।
बर्षभरि खाएर पनि बढि भएकाे अन्नपात बेचबिखन गरेर आवश्यक परेका सामानहरू खरिद गर्थे। मंसिरमा धान भित्र्याउने बेला घरकाे कन्याकेटीलाई पुजा गरेर एकपाथी धान दिइन्थ्याे। त्याे धान त्याे कन्याकाे पेवा हुन्थ्याे। त्यसलाई भुमिपाथी भनिन्थ्याे।
खेतमा धान, गहुँ, ताेरी, जौ खेति गरिन्थ्याे। आलु थाेरै ब्याडमा लगाइन्थ्याे। बारीमा मकै, भटमास, ताेरी, फापर, काेदाेकाे खेतिहुन्थ्याे। प्रत्येककाे घरमा गाई
बस्तु पालिन्थ्याे। हाम्राेमा पनि माली गाई र सानुगाई दुईवटा गाईहरू थिए।
गाउँकाे पुच्छरमा रहेकाे सुन्दर तिनतले झिगटीकाे घरलाई सबैले उभिएर हेर्थे। त्यतिखेर झिगटीकाे घर काेहि काेहिकाेमात्र देखिन्थ्याे। प्रायकाे घर परालकाे छाना भएकाे हुन्थ्याे। लिउँन लगाएकाे कालाे रंगकाे झ्याल। आँगनकाे डिलभरि फुलै फुल फुलेकाे। सफा, शान्त , सुन्दर त्याे तिनतले झिगटी घरकाे सम्झना आज पनि आइरहन्छ।
( यहाँ प्रयाेग भएका केही शब्दहरूकाे अर्थ )
झाेंक – फलामकाे तार अथवा धागाेले दायाँबायाँ अड्काएर लुगाँ झुन्डिएको ठाउँ।
बुइगल – घरकाे माथिल्लो भाग।
मटान- घरकाे बिचभागमा रहेकाे खाली ठाउँ।
छिँडी- घरकाे तल्लाे तला।
डुर- भाँडाधुन बनाएकाे ठाउँ।
नेपाली भाषा साहित्यलाई माया गरेर यहाँसम्म आइ, यहाँ प्रकाशित लेख/रचनाहरू पढिदिनु भएकोमा तपाईँलाई धेरै धेरै धन्यवाद। तपाईँले भर्खरै माथि पढेको लेख/रचना कस्तो लाग्यो कमेन्ट बक्समा आफ्नो प्रतिक्रिया राख्न सक्नु हुनेछ। आफ्नो मनमा लागेको प्रतिक्रिया राख्न तपाईँ स्वतन्त्र हुनुहुन्छ। यदि तपाईँ पनि नेपाली भाषा साहित्यमा कलम चलाउनु हुन्छ भने आफ्नो छोटो परिचय र एक प्रति अनुहार चिनिने तस्बिर सहित आफ्ना लेख/रचनाहरू हामीलाई hamrokathaghar@gmail.com मा पठाउन सक्नु हुनेछ। अन्य कुनै पनि जानकारीका लागि +९१८७३८०९३५७३ नम्बरमा ह्वाट्सएप गर्न सक्नु हुनेछ। धन्यवाद । नोट: यहाँ प्रकाशित कुनै पनि लेख/रचनाहरू लेखकको वा 'हाम्रो कथा घर' को अनुमति बिना कुनै पनि माध्यमबाट प्रकाशन प्रसारण गर्न पाइने छैन । अन्यथा, यस्तो गरिएको पाएमा प्रचलित कानुन बमोजिम कारबाही गरिने जानकारी गराउँदछौ।
