बालकथा: जुरेलीसँग यात्रा

“ममी ममी हेर्नुस् न हाम्रो परेवाले आफ्नो बच्चालाई चुच्चो जोडेर के गरेको ? हेर्नुस् न छिटो ।” परेवातिर देखाउँदै आयुष्माले रमाउँदै भनिन् ।
“ए ए, त्यो! त्यो त परेवाले आफ्नो बच्चालाई चारो खुवाएको नि, तिमीलाई थाहा थिएन ?”
“अहँ, थाहा थिएन ममी । अनि परेवाले जसरी नै सबै आमाहरूले आफ्ना बच्चालाई चारो खुवाउछन् हो ?”
“होइन छोरी, प्रायःजसो चराहरूले आफ्ना बच्चालाई मुखमा मुख जोडेर चारो खुवाउछन् । तर सबैले चाँहि होइन नि, बुझिराख ।”
छेउमा बसेर दिदी र ममीको कुरा सुनिरहेका आशिषले भने, “ममी, मलाई र दिदीलाई पनि तपाईंले त्यसैगरि खाना खुवाउनु भएको हो ?”
आशिषको कुरा सुनेर आमा घतले हाँस्नुभयो र भन्नुभयो, “होइन नि, मैले त तिमीहरूलाई छ महिनासम्म मेरो दुध मात्रै चुसाएँ । छ महिनापछि दुधसँगै नरम लिटो, जाउलो जस्ता पोषिला खानेकुरा पनि खुवाएँ । त्यही भएर त तिमीहरू दुवैजना अहिले एकदम स्वस्थ र फुर्तिला छौ ।”
“अनि परेवाले चाँहि आफ्ना बच्चालाई दुध खुवाएन त ममी ?”
“अहँ, परेवा, ढुकुर, जुरेली, कागजस्ता चराहरूले आफ्ना बचेराहरूलाई दुध खुवाउँदैनन् । तर चमेरो चरो भए पनि दुध चुसाउँछ । दुध चुसाउने प्राणीलाई स्तनधारी प्राणी भनिन्छ, बुझ्यौ ?”
राति सुत्नेबेलामा पनि आयुष्माले चराचुरुङ्गीहरूकै बारेमा सम्झेर सुतिन् ।

एउटा जुरेली ‘खै जुरेली, खै जुरेली भन्दै उनको छेउमा आएर बस्यो । उनले रमाइलो मान्दै नियालेर हेरिन् त, टाउकामा सिउर ठडिएको थियो । जुरेली झन नजिकनजिक आयो । त्यसपछि त्यो जुरेलीले आयुष्मालाई आफ्नो ढाडमा बोक्यो र उड्यो । उनी झण्डै नखसेकी ! दुवै हातले च्याप्प जुरेलीको सिउर समातेपछि भने उनलाई सजिलो भयो । अब भने उनी आकाशको हावामा कावा खाँदै आनन्दले संसार विचरण गर्न थालिन् ।

जुरेलीले उनलाई जङ्गलतिर लिएर गयो । पोथ्राको हाँगामा सुकेका घाँस, त्यान्द्रा र छेस्काहरू बटुलेर बनाएको आफ्नो घर, गुँड देखायो । आफ्ना साथीसंगीसँग चिनजान गरायो । त्यहाँ उसले शान्त स्वभावका तित्रा, कालिज, कोटेरो, मालेचरो, फिस्टो र काँडेभ्याकुरसँग भेटघाट गरायो । छुच्चो चिबे, बाज, चील र कागसँग भने सर्तक रहनुपर्ने कुरा बतायो । आयुष्मा भने जुरेलीका मीठामीठा कुराले मोहित भइरहेकी थिइन् । आसपासमा फलेका घंङारु ऐंसेलु र काफल आदि फलाहारपछि उनीहरू दुवै फेरि रमाइलो यात्रामा निस्किए ।
लामो उडानपछि जुरेली समथर भूभागको अग्लो रुखमा गएर सुस्तायो । सुरिला अग्ला, टुप्पातिर चाँहि झ्याम्म पात र ससाना हाँगा भएका त्यतातिरका रुख हेर्दै आयुष्मालाई अनौठो लाग्यो । यी नरिवल र सुपारीका रुख हुन् भनेर जुरेलीले नै चिनाइदियो । यसो यताउता हेर्दा देखियो, पूर्वतिर ढोका भएका देख्दै मनमोहक गुँड, कति मेहनत गरेर बनाएको होला ! छक्क परेकी आयुष्मालाई देखेर जुरेलीले भन्यो, “यी त तोपचराका गुँड हुन् । तोपचरासँग मैले मीत लगाएको छु । त्यही भएर घुम्ने बहानामा मीतज्यूसँग पनि भेटूँ भनेर यहाँसम्म आएको । “खै जुरेली, खै जुरेली”
जुरेली, “खै जुरेली, खै जुरेली” बोल्दै एउटा रुखबाट अर्कोमा उड्दै निकैबेर चहार्‍यो । घाँसेमैदान पुग्यो । जुरेलीको आवाज सुनेर त्यताका अरु चराहरू पनि चिरबिराउन लागे । तोपचराहरू पनि कराउन थाले । केही समयपछि एउटा तोपचरो जुरेली भएकै रुखमा आएर बस्यो । दुवैले एकअर्कालाई नियालेर हेरेपछि चिनिहाले । धेरै समयपछि मीतमीत भेट भएका थिए । खुसीले पुलकित हुँदै चुच्चा जोडे, कानेखुसी गरे । त्यसपछि मीतज्यूसँगै जुरेली खेतमा गयो । तोपचराले बालीबिरुवामा लाग्ने ससाना कीराहरू जम्मा गरेर मीतज्यूको सेवा सत्कार गर्‍यो । त्यसपछि आफ्नो गुँड भएको नरिवलको रुखमा लग्यो र आफन्तजनसँग भेटघाट गरायो ।
भलाकुसारी र गन्थनमन्थन पछि जुरेलीले मीतज्यूसँग बिदा माग्यो र हामी त्यहाँबाट अझै दक्षिण दिशातिर लाग्यौं । हामी त दशगजा काटेर भारत पो पुगिसकेछौं ।
छक्क परेकी आयुष्माले जुरेलीलाई सोधिन्, “अहो ! हामी त अर्कै देशमा पो आइपुगेछौं त, यसरी अर्काको देशमा बिना अनुमति आउन पाइन्छ त ?”
जुरेलीले मुस्कुराउँदै उत्तर दियो, “हामी चराहरूलाई के देश, के विदेश सारा संसार एकै हो । हामीलाई कतै छेकबार छैन । हाम्रोतिर पनि टाढाटाढा साइबेरियादेखि साथीहरू आउँछन् । हामीलाई त डर केवल शिकारीदेखि हुन्छ । अनि वनजङ्गल फडानी गरेर हाम्रो वासस्थान मास्ने मान्छेसँग डर छ, अरू त आनन्दै छ ।”
जुरेलीले अझ कताकता घुमाउन खोज्दै थियो । आयुष्माले भनिन्, “अब त आफ्नै घर फर्किनुपर्छ ।” उसले आफ्नो दिशा मोड्यो । अनि फेरि चुरेपहाडको माथिमाथि पुगे । अगाडिको घना जङ्गलमा एकछिन रोकिए । त्यहाँ लामपुच्छ्रे, सारौं, मयूर र अरूअरू साथीहरूसँग भेट भयो । जुरेलीकै सगोत्रीहरू पनि भेटिए । उसले एकछिन भलाकुसारी गर्‍यो ।

आयुष्माले निद्रामै “खै मेरो जुरेली, खै जुरेली ….” भनिन् ।
आमाले झक्झकाउँदै, “के भयो छोरी, के भयो ?” भनेर बोलाइन् ।
“म त सपनामा जुरेलीसँग संसार घुम्न पो गएको रहेछु आमा ।” आयुष्माले आमातिर हेर्दै भनिन् ।
आमाले, “यो कुरा सम्झेर भोलि बिहान कापीमा लेख्नू है !” भन्नुभयो ।
“लेखेर के गर्नू त आमा ?” उनले बालसुलभ जिज्ञासा राखिन् ।
आमाले गाला सुम्सुम्याउँदै भन्नुभयो, “स्कूलमा गुरुआमालाई देखाउनू ।”
आयुष्मालाई त कहिले बिहान हुन्छ जस्तो भयो ।

भोलिपल्ट बिहान सबेरै उठेर आयुष्माले राम्रा अक्षरमा जुरेलीसँगको यात्रा लेखिसिध्याइन् । त्यहाँ एउटा जुरेलीको चित्र पनि बनाइन् । जुरेली अहिल्यै भुर्र उड्लाजस्तो थियो ।

– कुमार काफ्ले