बालकथा: माटो र पानी

त्यो गाउँ धेरै सुन्दर थियो । खेतबारी हराभरा, बगैंचामा फूलहरू मुस्कुराएका र बालबालिका खुला आकाशमुनि रमाउँदै थिए । मानिसहरू मेहनती र मिहिनेती थिए । उनीहरूको परिश्रमलाई सफल बनाउन गाउँका दुई मुख्य साथी थिए- माटो र पानी ।

माटो उर्वर थियो । उसले बालीनालीलाई माया गर्थ्यो । पानी स्वच्छ र जीवनदायी थियो । उसले बाली, जनावर र मानिस सबैलाई जीवन दिन्थ्यो । माटो र पानीको सधैं राम्रो मित्रता थियो । उनीहरू सँगै हुँदा गाउँ सधैं खुसी र सम्पन्न हुन्थ्यो ।

०००

तर एकदिन, सूर्य उदाएसँगै नयाँ कथा सुरु भयो । माटोले पानीलाई भन्यो, “तिमीले सधैं मलाई कम आँक्छौ। यो सबै हरियाली मेरो कारणले मात्र हो । म नभएको भए कसरी यो गाउँ उर्बर हुन्थ्यो ?”

पानीले छक्क पर्दै भन्यो, “के भनेको ? तिमी सुक्खा हुने माटो मात्र हौ । म नभएको भए तिमी केही पनि हुन्नथ्यौ ।”

माटो रिसायो । पानीले उसको कुरा सुनिदिएन । उनीहरूबीच पहिलो पटक मनमुटाव भयो ।

“तिमी बिनाको जीवनमा पनि म गाउँलाई हराभरा बनाउन सक्छु ।” माटोले गर्व गर्दै भन्यो ।
पानीले हाँस्दै जवाफ दियो, “त्यसो हो भने म यहाँबाट टाढा जान्छु । हेर्छु तिमीले के गर्छौ !”

०००

पानी रिसाएर गाउँ छोडेर बग्यो । उसले बग्दै गर्दा खोला सुकेको देखियो । खेतहरू तिर्खाएर चुर भए। माटो अब सुक्खा र कठोर बन्यो । खेतबारीमा चर्काचर्की परे । गाउँ उजाड जस्तो लाग्न थाल्यो ।

बाली बिग्रिए । किसानहरू निराश भए । बच्चाहरू खेल्न छोडे । गाउँको खुसी गायब भयो ।

तर माटो अहंकारी थियो । उसले सोच्यो, “पानी आएन भने पनि म केही गर्न सक्छु ।” तर उसले जति प्रयास गरे पनि गाउँ उस्तै सुक्खा रह्यो । पानीले पनि टाढा गएर आफ्नो जीवन बेग्लै बिताउन थाल्यो । तर ऊ पनि एक्लो महसुस गर्न थाल्यो ।

०००

त्यहीं गाउँमा एउटी सानी केटी थिई । उसको नाम माया थियो । ऊ धेरै चतुर र दयालु थिई । मायाले माटो र पानीको झगडाको बारेमा थाहा पाइन् । उनी दुःखी भइन्। उनले सोचिन्, “यदि माटो र पानी फेरि मिल्न सके, गाउँ फेरि हराभरा हुनेछ ।”

माया माटोलाई भेट्न गइन् । माटो सुक्खा र कठोर थियो । “माटो दाजु, के तपाईं पानीबिना सधैं यस्तै सुक्खा रहन चाहनुहुन्छ ?” मायाले सोधिन् ।

माटोले गम्भीर हुँदै भन्यो, “पानीले मलाई धोका दियो । म उसलाई चाहन्नँ ।”

मायाले सान्तवना दिँदै भनिन्, “तर तपाईंलाई थाहा छ, पानीबिना तपाईंको शक्ति अधुरो छ । तपाईंले बाली हुर्काउन सक्नुहुन्न । गाउँलाई हराभरा बनाउन सक्नुहुन्न ।”

त्यसपछि माया पानीकहाँ पुगिन् । पानी चुपचाप पहाडको काखमा लुकिरहेको थियो ।
“पानी काका, के तपाईं माटोलाई बिनासोची छोड्न सक्नुहुन्छ ?” मायाले सोधिन्।

पानीले भन्यो, “माटोले मलाई कहिल्यैँ महत्त्व दिएन । मैले किन फर्कने ?”

मायाले मुस्कुराउँदै भनिन्, “माटोले गल्ती गरेको थियो । तर तपाईंलाई थाहा छ, माटो र तपाईं मिलेर मात्र जीवन सम्भव छ । तपाईं नभए गाउँ तिर्खाउनेछ। बच्चाहरू खेल्न सक्ने छैनन् । माटोलाई पनि तपाईंको आवश्यकता छ ।”

०००

मायाको कुरा सुनेर माटो र पानीलाई आफ्नो गल्ती महसुस भयो । उनीहरूले माफी मागे र फेरि मिल्न तयार भए ।

पानी गाउँ फर्कियो । उसले खेतहरूलाई जीवनले भरिदियो । माटोले आफ्नो उर्वर शक्ति देखायो । बाली फेरि लहलहाउन थाल्यो । गाउँ फेरि हराभरा र खुसी भयो ।

बालबालिका दौडिन थाले । मानिसहरूले हाँस्न थाले । माटो र पानीले बुझे- उनीहरू सँगै हुँदा मात्रै जादु हुन्छ ।

०००

– नन्दलाल आचार्य
उदयपुर