देवकोटा र सिम्खडाको स्मरण गर्दै लघुकथा प्रतिष्ठानको चौथो वार्षिकोत्सव सम्पन्न

✴️ शब्द र चेतनाको उत्सवका रूपमा

समारोहको आरम्भमा समर भण्डारी, गरिमा आचार्य, डिमला जर्गा, सन्जिता भट्टराई, शारदा भण्डारी र शुक्रराज कुँवरलगायतका स्रष्टाहरूले आफ्ना रचनाबाट शब्दको मन्दिर उज्यालो बनाए। चितवनकी रचना शर्माको कुशल सञ्चालनमा राजविराजका मनोहर पोखरेल र सिरहाका नन्दलाल आचार्य सहयोगी भूमिकामा रहे। कार्यक्रमभरि एउटै भावना प्रतिध्वनित भयो- “साहित्य साझा आत्मा हो, जसले मानवतालाई बोलाउँछ।”

✴️ विमर्श र वाचनको बौद्धिक सङ्गम

प्रा.डा. खेमराज खनाल, रमेन्द्र कोइराला र पुण्य कार्कीको लघुकथा विमर्शले समारोहलाई बौद्धिक उचाइमा पुर्‍यायो। उनीहरूले साझा निष्कर्ष निकाल्दै भने- “लघुकथा छोटो होइन, समयको सचेत विस्फोट हो।”

३३ सामयिक लघुकथाहरूको वाचन र टिप्पणीक्रमले आस्था-यथार्थ, अन्धकार-उज्यालो, श्रद्धा-उपेक्षाको द्वन्द्वलाई कलात्मक रूपमा उजागर गर्‍यो, जसले समकालीन चेतनाको स्पष्ट छाया उतारेको देखिन्थ्यो।

✴️ चार वर्षको सृजनात्मक यात्राको पुनरावलोकन

२०७८ साल कार्तिक ३ गते स्थापना भएको प्रतिष्ठान चारवर्षे यात्रा पूरा गरेर पाँचौँ वर्षमा प्रवेश गरेको छ। लक्ष्मी रिजाल, नन्दलाल आचार्य र मनोहर पोखरेलको पहलमा सुरु भएको ‘मलन समूह’ पछि ‘निरमलन समूह’का रूपमा विकसित हुँदै आज लघुकथा अध्ययन, वाचन र विमर्शको केन्द्रीय मञ्च बनेको छ।

रचना शर्मा र एन्जल निलुको सक्रियताले यस अभियानमा नव-ऊर्जा थपेको अनुभव स्रष्टाहरूले व्यक्त गरे।

✴️ स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२

वार्षिकोत्सवको मुख्य आकर्षण थियो- “स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२” को घोषणा। दिवङ्गत स्रष्टा स्वस्तिका सिम्खडाको स्मृतिमा स्थापित यो सम्मान नन्दलाल आचार्यको संयोजनमा सञ्चालन हुँदै आएको हो। गत वर्ष (२०८१) एन्जल निलु सम्मानित भएकी थिइन् भने यस वर्ष बेलबारी, मोरङमा शिक्षणरत् शारदा दहाल भण्डारीलाई सो सम्मान प्रदान गरिने घोषणा गरियो।

संरक्षक लक्ष्मी रिजालले भनिन्- “यो सम्मान शब्दको होइन, आत्माको पुनर्जागरण हो; स्वस्तिकाको सन्देश हाम्रा कलममा अझै बाँचिरहेको छ।”

सम्मानमा रु. १,१११/- र प्रमाणपत्र समावेश गरिएको छ।

✴️ श्रद्धा, सृजनशीलता र निरन्तरताको सन्देश

गत वर्ष सम्मानित एन्जल निलुले भनेकी थिइन्- “साहित्य आत्माको ध्यान हो; स्वस्तिकाजीको स्मृतिको सम्मान पाउनु पुनर्जन्म समान अनुभूति हो।”

यस वर्ष सम्मानित शारदा दहाल शिक्षण र योग प्रशिक्षणमा संलग्न रहँदै नेपाल-भारतका थुप्रै साहित्यिक संस्थामा सक्रिय छिन्।

कार्यक्रमले स्वस्तिकाको जीवनदृष्टि “शब्द बाँचुनजेल स्रष्टा मर्दैन” लाई पुनःजीवित गराएको अनुभूति दिलायो।

✴️ समय बोलेका ३३ लघुकथाहरू

वार्षिकोत्सवको दिन प्रेषित विभिन्न स्रष्टाका ३३ सामयिक लघुकथाहरूले युद्ध-शान्ति, प्रविधि-एक्लोपन, भोग-बोध, आस्था-यथार्थका संवेदनाहरूको मनोवैज्ञानिक चित्र कोरे। ती कथाहरूले देखाए- “लघुकथा अब केवल साहित्यिक अभ्यास होइन, युगको नाडी हो।”

गङ्गा खड्काको ‘गुनासो’ बाट प्रारम्भ भई रोजिना धमलाको ‘सफाइकर्मी’ मा पुग्दा लघुकथा-यात्राले विभेददेखि प्रेमसम्मका सबै चेतनात्मक तह छोए।

‘दस रुपियाँको नोट’, ‘सप्तरङ्गी टीका’, ‘उज्यालो’, ‘मिथ्यादर्श’, ‘आघात’, ‘जवाफ’, ‘ढुङ्गा फ्याँक्ने हात’ जस्ता रचनाहरूले नेपाली समाजको बदलिँदो रूपरेखा मार्मिक ढङ्गले उतारेका थिए।

यी ३३ कथाहरूको सामूहिक प्रभाव यस्तो थियो- छोटो रचनामा पनि विशाल समयको आवाज सुन्न सकिने अनुभूति। सन्तुलित भाषा, समसामयिक विषय, भावनात्मक तीक्ष्णता र प्रतीकात्मक गहिराइ सबैमा स्पष्ट देखिन्थ्यो।

✴️ प्रतिबद्धताको पुनःघोषणा

समापन सत्रमा सल्लाहकार र स्रष्टाहरूले संयुक्त रूपमा घोषणा गरे- “लघुकथाले समय बोल्नेछ, शब्दले समाज बदल्नेछ।”

आगामी वर्षदेखि अध्ययन-अनुसन्धान, अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन र समालोचना कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने निर्णय पनि सार्वजनिक गरियो।

समापन मन्तव्यमा लघुकथाकार अक्षान्तले भने- “लघुकथा चेतनाको लामो सास हो, जसले समाजलाई आफ्नै प्रतिबिम्ब देखाउँछ।”

त्यो क्षण, सबै सहभागीका अनुहारमा सन्तोषको उज्यालो थियो। किनभने स्वस्तिका सिम्खडा त्यहीँ उपस्थित थिइन्; शब्दको रूप, चेतनाको स्वर र सृजनाको उज्यालो भएर।