कथा: बिछोड

सूर्यले लाली किरण छोड्दै डाँडापारीबाट बिदा हुने तरखर गर्दैछ । पुस माघको दिन लगभग साँझको पाँच बज्न लाग्यो होला । चोलाकान्त मैनाली अलिकति चिनी नपुगेको सर्वतझैँ खुशी छ । पीडा मिश्रित अनुहार लिएर कागजपत्रले भरिएको झोला काँधमा बोकेर सदा रातको एघार बज्ने भए पनि आज बेलैमा घर आइपुगेको छ । उसको अनुहारमा खुसी दिने र फेरि खुसी भित्रको पीडा दिने पनि त्यही नर्वेको भिषा हो । ऊ दायाँबाँया आँखा नलगाई सरासर किचेनतिर प्रवेश गर्दछ ।

भित्र बुढी आमा चकटीमा बसेर चिया पिउँदै छिन् । सङ्गीता तरकारी केलाउँदै खाना बनाउने तरखरमा छिन् । केटाकेटीहरू खै के खेल्दैछन् , कौसीमा खालाङ्खुलुङ्ग आवाज आउँदैछ । ऊ उभिएर एकनासले आमा र धर्मपत्नी सङ्गीतालाई हेरिरहन्छ । आमा झसङ्ग भएर चकित मुद्रामा सोध्छिन्,

“बाबु आज त बेलैमा घर आएछस् त ।”

ऊ सहमतिमा टाउको मात्र हल्लाउँछ । सङ्गीता मनोभाव बुझेझैँ एक गिलास पानी ल्याएर दिन्छिन् । ऊ च्याप्प गिलास समातेर पानी पिउँछ । ऊ आमातिर हेर्दे भन्छ

“आमा मेरो नर्वेको भिषा लाग्यो नि !”

तेरो एक वर्षदेखिको सपना र मेहनेत साकार भएछ बाबु । म त बुढेसकालमा छोराको काखमा मरेर स्वर्ग जान पाए खुसी हुन्थेँ तर के गर्नु तेरो पनि बाध्यता छन् । म बुढीको मुख हेरेर आफ्नो भविष्य बर्बाद गर्न मिलेन । यहाँ रात दिन दौडिन्छस् ; काम काम भन्छस् । हुलमूल भन्दैनस् ; देश भन्छस् । समाज भन्छस् ; पसिना बगाउँछस् तर घरमा गर्जो टार्न धौ–धौ परेको हुन्छ सँधै । तैँले जति अरुको लागि भलो गरे पनि सधैँ दुश्मनको मार्ने र काट्ने धर्म सहेर बाँच्नु परेको छ । पहिला तेरो बुवाले ज्योतिष पढ नभए विज्ञान पढ भन्दा पत्रकार बनेर देशको सेवा गर्छु भनेर लागिस् । उ बेलाको जस्तो शान्त समय छैन बाबु । आजकाल शान्ति ल्याउँछु समाजलाई खुसी र सुखको अनुभूति गराउँछु भनेर जति नै लागि परे पनि भोलि तँलाई केही भएको खण्डमा यो सरकाले केही गर्दैन । यी लालाबाला र यो बुहारीको विजोग मात्र हुन्छ । तैँले विदेश जाने कुरा सुन्दा भिषा लाउने शीलशीलामा मलाई साथीको लहलहैमा लाग्यो भनेर कटक्क मन दुःख्यो तर आज जे भएको छ धेरै राम्रो भएको छ । जाति गरेछस तैले संधै राम्रो गर्नू बाबु । सुख पाएस्, कसैको आँखा नलागोस् । मेरो सधैँ आर्शीवाद छ तँलाई । आमाले एकै सासमा देशप्रतिको गुनासो र चोलाकान्तको उज्ज्वल भविष्यको कामना गरिन ।

सबैका आँखा आँसुले टिलपील भए । हवस् आमा भन्दै चोलाकान्त जुरक्कै उठेर कोठातिर लाग्छन् । दिन बित्दै जान्छ । एक दिन , दुई दिन गर्दा गर्दै फ्लाइटको दिन नजिकिन्छ । मनमा केही पाएजस्तो, केही गुमाएजस्तो कुनै ठूलो दुःखबाट मुक्ति पाएजस्तो, खुसीको संसार छोडेर दुःखतिर लागेजस्तो, हैन दुःख छोडेर सुखतिर लागेजस्तो, संभावना पाएजस्तो सम्भावना गुमाएजस्तो । मनभरि अन्र्तद्वन्दको भूमरी बोकेर घरमा सत्तरी नाघेकी बुढी आमा, जवान श्रीमती र साना लालावालालाई बिदाइका हात हल्लाउँदै भोलि बेलुका ४ बजेको फ्लाइट समात्न बेलुका तीन बजेतिर ऊ नाइट गाडी चढ्छ । ऊ दिउँसो एक बजे नयाँ बसपार्क झरेर चार बजेको फ्लाइट समात्न आतुर हुँदै लगिज च्यापेर ट्याक्सीबाट एरपोर्टतिर हुँइकिन्छ ।

टिकट चेकजाँच पछि भनेकै समयमा प्लेन पनि उड्यो तर उसका मनमा भएका अन्र्तद्वन्दहरू कायमै रहे । खै कता कता ल्याण्ड भएर प्लेन गन्तव्यमा पुग्यो कति समय लाग्यो उसलाई आज यो चासोको विषय परेको छैन ।

नर्वे पुग्दा उसलाई त्यति सारो समस्या परेन काम, खान, बस्न इत्यादि सरभाइव गर्न सक्ने खालकै थियो । काम पनि वेटरको पऱ्यो । विदेशमा गएर नेपालीले वेटर काम पाउनु मामुली कुरा थिएन । कहिले कसो भाँडा उठाउने बेलामा उसलाई नेपाल छँदा आफूले समाएको कलमको याद आयो । मुटु चसक्क गऱ्यो तर आफूले त्यो काम गरेर श्रीमतीलाई दिन सकेको खुसी र छोराछोरीको भविष्यको कल्पनाले तुरन्त दुःखेको मनमा मलम लगाइदिन्थ्यो ।

समय बित्दै गयो विदेशसँग चोलाकान्त पनि परिचित हुँदै गयो । उतै रमाइलो लाग्न थाल्यो । कमाई पनि अलिक बढी नै हुन थाल्यो । बचत पनि राम्रो भयो । घरमा पुग्ने गरी नै पैसा पठाउन थाले । दुबैतिर सन्तुष्टीको वहार छायो । विदेश बसेको पाँच वर्ष भयो । छोरी अङ्ग्रेजी स्कुलको कक्षा तीन र छोरा एकमा गइसकेका थिए । उसलाई श्रीमती र छोराछोरीलाई पनि सङ्गै राख्ने रहर जाग्यो । मान्छेको मन हो । आफ्नो परिवारको छहारी खोज्नु स्वभाविक नै थियो । उसले श्रीमतीलाई नर्वे आउने मेसो मिलाएर बोलायो ।
सङ्गीता पनि आफ्नो श्रीमानसँग बस्न पाउने खुसीले जाने हतारमा थिइन् । केटाकेटी पनि नपुगेको ठाउँमा जाने उतै पढ्ने भनेपछि चङ्गाझैँ भएका थिए । कुरा रह्यो बुढी आमाको । आमा सँधै छोरा बुहारी र नातीनातीनाको खुसी र प्रगति हेर्न चाहने भएकाले असहमत हुने कुरै भएन । सबैजना तम्तयार भए । स–परिवार जाँदा खर्च बढी नै लाग्ने भयो । खर्च जुटाउने अरु कुनै श्रोत नभएपछि चोलाकान्तले आमासँग फोन वार्तामै सुरङ्ग बजारमा रहेको घर बेच्ने सल्लाह मागे । जहाँ विगत दश वर्षदेखि गाउँको काठले बनेको घर छोडेर बसोवास गर्दै थिए । आमाले छोराको कुरालाई नाई भन्न सकिनन् । किनकि त्यो घर चोलाकान्तको नाममा नै थियो । दिदी बहिनी विहे गरेर गइसकेको थिए । दाजु छुट्टै बसेका थिए ।

आफ्नो अंशको घर बेचेर पैसा लिई बुहारी र नाति नातिना यूरोप जाने तयारीमा लागे । बुढी आमा गाउँको घरको संभार गर्ने तरखरमा लागिन् । छोरा छोरी लिएर बुहारी यूरोप पुगिन् । बुढी आमाको बुढेसकालमा सहारा विहीन एकल यात्राको सुरुवात भयो । कहिले छोरीले कहिलेकाहीँ छोराहरूले फोन गर्थे । कहिलेकाहीँ खर्च पठाइदिन्थे । बुढीआमा मनलाई कसेर जसोतसो दिन बिताउँदै थिइन् । छोरा बुहारीको भलो होस् भनेर साँझमा छुट्टै दियो सल्काउन कहिल्यै छोडदिन्थिन् । दिन गए रात र रात गए दिनको पट्यार लाग्दथ्यो । बुहारी विदेश गएको करिब एक वर्ष पुग्न लागिसकेको थियो ।

यता विदेशमा चोलाकान्त परिवारसँगको बसाइको खुसीसँगै बढी आमाको चिन्ता र परिवारलाई चलाउन गर्नुपर्ने थप डियुटीको कारण दिनदिनै गल्ने क्रममा थियो । एक जनाको कमाइले घर चलाउन गाह्रो पऱ्यो त्यसैले दुबैै जनाको सल्लाह बमोजिम सङ्गीता पनि काममा लागिन् । अब दुबैजना आ–आफ्नै काम र ड्यूटीमा व्यस्त रहन थाले । धेरै समय सङ्गै बिताउने मौका नै मिल्दैनथ्यो । खै त्यो अन्तरालमा के के भयो कुन्नि ? श्रीमानलाई भगवान् को रूपमा मान्ने सङ्गीता अब परिवर्तन हुँदै गए पनि चोलाकान्तले शङ्काको रूपमा कहिल्यै हेरेन ।
समयको विषयमा उनीहरू बीच द्वन्द कहिल्यै हुँदैनथ्यो ।

एकदिन घर आएर केटाकेटीलाई खाना खुवाएर चोलाकान्त श्रीमतीको प्रतिक्षामा टि.भी हेरिरहेको थियो । सङ्गीता खुट्टा लरखराउँदै एउटा अलिक लामो कुम कुमसम्म कपाल पालेको जिम सिम गरेको बडी हेर्दा खाइलाग्दो अग्लो केटाको साथमा भित्र छिरिन् ।
उसले श्रीमतीसँग आफ्नो घर आएको मान्छेलाई नराम्रो सोची हाल्न सकेन । उसले बोलाउला अथवा सङ्गीताले परिचयको क्रम अगाडि बढाउलिन् भनेर जुरक्क उठेर हेरिरह्यो । उनीहरू मुकदर्शक भए परिस्थिति यस्तो बन्यो कि जङ्गलमा दुईवटा बढेमानको सिंहको भेट भएको छ । एकै छिन्मा मौनतालाई भङ्ग गर्दै सङ्गीताले डिभोर्सको कागज झिकेर अगाडि सार्दै (लरबराउँदो स्वरमा) भनिन् ।

“चोलाकान्तजी आई वान्ट टु डिर्भाेर्स विथ यू । प्लिज साइन हियर ।”

ऊ छाँगाबाट खस्यो । केही सोच्न सकेन । उसले यसो हेऱ्यो । कलम समात्यो र चुपचाप पेपरमा सिग्नेचर गरिदियो । उनीहरू गए । अदालतमा मुद्धा चल्यो । फैसला भयो । छोरा छोरी अठार वर्ष नहुँदासम्म आमासँग बस्नुपर्ने तर खर्च भने सबै बाबुले हेर्नुपर्ने निर्णय भयो । सङ्गीता छोराछोरी लिएर त्यहीँ हिरोसँग बस्न गइन् । उसको संसार सुनसान भयो । सपनाका महलहरू भत्किए । ऊ आफन्त विहीन शून्य संसारमा छ । उसको खान बस्नको ठेगान भएन अब रात कहाली लाग्दो भयो । दिनहरू निरास लाग्दा भए ।

एक दिन उसले आफ्नो मनलाई दह्रो पाऱ्यो आमाले भ्रुण अवस्थादेखि आफूलाई गरेको स्नेहले उसको मुटु चिरियो । सोच्ने क्रममा के के सोच्यो, सोच्यो सबै आफन्तलाई प्रतिविम्बित गर्दै आँखाको अगाडि ल्यायो । तर आमा जति ममतामयी कोही बन्न सकेनन् । उसलाई आमाको काखमा अघाउन्जेल रुने मन भयो । आमाको काँखमा जति स्नेहको छहारी अन्त कुनै ठाउँमा देखेन । उसले तुरन्त आमालाई नर्वे बोलाएर आमासँग बस्ने निर्णय गऱ्यो । आमालाई फोन लगायो र सकी नसकी भक्कानिएर सबै कुरा सुनायो ।

उसले आमालाई नर्वे आउन अनुरोध गऱ्यो । आमाले विदेश कता कता लागे पनि छोराको प्रस्तावलाई नाई भन्न सकिनन् । उसले सबै कागजपत्र पठाई दियो । आमा नर्वे आइन् । नर्वे आएदेखि नै उनको आँखाको अगाडि नाति नातिना नाच्न थाले । उनले नातिनातिना नदेखी र नभेटी आफूलाई रोक्न सकिनन् । आमाले छोरासँग बुहारीको मुख हेर्न मन नलागे पनि नातिनातिनाको मायाले मुटु चिरिएको बताइन् । आमाको इच्छालाई चोलाकान्तले महसुस गऱ्यो । छोराछोरी बस्ने घर देखाइदियो।

आमा हतारिँदै नातिनातिना भेट्न दौडिन् । चल्ला नहुर्किदै फूल पार्न लागेको पोथीले भालेको पछि लागेर छोडेका चल्लाझैँ भएका केटाकेटी हजुरआमालाई देखरे भुइँबाट खुट्टा छोड्दै, कराउँदै झ्याम्मिन आइपुगे । बुढी माउले रसिला आँखा पारेर सुम्सुम्याइन् ।

केटाकेटी आमाको काखमा तछाड मछाड गरेर बसेका थिए । पुलिस आएर बुढी माउलाई लग्यो खोरतिर । आमा कहाँ गइन् छोरालाई चिन्ताले पिरोल्यो । पुलिसलाई खबर गर्न जाँदा त बच्चा अपहरूण गर्न गएको भन्दै उनलाई उल्टै पुलिसले थुनेको रहेछ । छोराले धरौटी राखेर छुटाएर ल्यायो । अब चाहेर पनि बस्न सकिनन् बुढीआमा । जहाँ त्यो मुटु, संस्कार, नाता सबै कुरालाई कानुको नाममा आहुती हालिन्छ । स्वतन्त्रताको नाउँमा दिउँसै नग्न बनाइन्छ । उनी छोरासँग रोइकराई गरिन् र नेपाल फर्कने भईन् ।

अब चोलाकान्त आमाको छायाँबाट पनि एक्लो भयो । तर हरेस खाएर उसले अझैँ सुःख पाउने स्थितिमा थिएन । किनकि कानुनले उसलाई बन्दक बनाएको थियो । श्रीमतीले आफ्नो इच्छाले डिभोर्स गर्न लागेको नभई श्रीमानले यौन हिंसा गरेको अनि दिनदिनै यातना दिइएकोले आफूले नचाहँदा नचाहँदै पनि डिभोर्स गर्न बाध्य भएको व्यवहोरा खुलाएर मुद्दा दर्ता गराएकी थिई ।
मुद्दा चल्ने क्रम जारी थियो । ऊ जसोतसो धर्तीमा टकेरे हिँड्ने कोसिस गर्दै थियो ।

लगभग तीन वर्षपछि मुद्दा फैसाला भयो । चोलकान्तले डिभोर्स र आमालाई लागेको अपहरूणका आरोपको मुद्दा सहित त्यहाँको एक लाख सत्तरी हजार क्रोनर नेपालको करिब सत्ताइस लाख रूपैँया तिर्नु पऱ्यो । आमालाई लागेको मुद्दा अपहरूणको नभएर शान्ति खलबलिन गएको भन्ने थियो । मुद्दा फैसला भएको दिन पैसा तिर्नु नै परेपनि उसको सरको बोज हल्का भएको थियो ।

कोठामा आएर तुरन्त आमालाई फोन गरेर सबै कुरा भन्यो । आमाले चोलाकान्तलाई त्यो पापी बस्ने ठाउँमा एक्लै नबस्न आग्रह गर्छिन् । आमाको स्वर निकै मार्मिक थियो । फोनमा नदेखिएपनि उसले आमाको गालामा आँसुका डोब देख्यो । आफ्नो आँखा निथ्रुक्क भिजायो ।

ऊ रिसिभर राखेर सरासर किचनमा छिर्छ । तातो पानी तताउँछ । प्याकबाट एउटा रेडलेवल निकाल्छ । कपमा राख्छ । एक पेग लगाउँछ र मनमनै भन्छ । हम् बल्ल अलि रिलिफ भयो । के को रिलिफ हुन्थ्यो होइन पो रहेछ उसका मनमा अनेक तरङ्ग आउन थाल्छन् । बुवाले ज्योतिष विद्या पढ भन्दा उसले बुबालाई लगाएको वचन याद आयो । उसले बुबालाई भनेको थियो,

“म ज्योतिष बनेर दुनियाँलाई भ्रममा राख्नु भन्दा पत्रकार बनेर समाजको वास्तविकतालाई चित्रण गर्छु । कुरिती, कुसंस्कार वर्गीय विभेदको, जातीय भेदभावको अन्त्य गर्ने कोसिस गर्छु । समाज सेवा गर्छु देशको सेवा गर्छु ।”

आफ्नो प्रिय पेशा अँगाल्ने क्रममा साँझ विहान ठाउँ ठाउँमा उमाथि भएका खुकुरी प्रहारको दृश्य याद आउँछ । तीजको दिनमा नयाँ सारी र गहना नभएर श्रीमती रुन्चे मुख लगाएर मन्दिर गएको दृश्य याद आउँछ । के यी सबै उसको पत्रकार पेशासँग विछोड गराउने कारक तत्वहरू हुन् ? छोराले गला सुमसुम्याउँदै ‘म पाइलट बन्ने’ भनेको सम्झन्छ ।

आमाको चाउरिएको गालामाथिका खोपिल्टा मिर्मिराउँदा आँखामा छचल्किएको माया, पुलिसको खोरमा आमा बसेको दृश्य, बुढाको पिलर गाडेर बनाएको चिटिक्क परेको घर, आगन फूलका बोट । छोराले बाबाको काँखमा म बस्ने भनेको, हैन म बस्ने भन्दै छोरी आएको दृष्य । सङ्गीताले झापामा छउन्जेल कहिल्यै आँखा जुधाएर नबोलेको । सँधै ओठमा लजालु मुस्कान बोकेर हृदयले गरेको स्वागत अनि नर्वेमा आएपछि झ्याप्ले केटोसँग फिटन भएर लरबराउँदो स्वरमा डिर्बाेसको कागज अघि सारेको र तुरन्त फर्किएर त्यही केटोको हात समाउँदै घरबाट बाहिरिएको ।

यी सबै दृश्य रिल भएर घुमिरहेछन् । यो नर्वे पनि उसको विछोडको मुख्य कारक तत्व याद रिले हुने क्रममा छ ।
झ्याप्ले केटोले सङ्गीतालाई कसेर अङ्गालो मार्छ । सङ्गीता लजाउँदै आखाँ चिम्लिन्छे । सट्टामन ऊ ओठमा चुम्बन गर्छ । उसकै सामुन्ने यो सब उफ् सहन सक्दैन फटाफट दुई पेग थप्छ ।
पुर्पुरोेमा दुई हात राख्छ र भन्छ विछोड मिनेट भरमै … । किचेनकै टेबलमाथि टाउको जोतेर निद्रादेवीसँग रमाउँछ ।

( जलिरहेको मुटु कथा सङ्ग्रहमा संग्रहित कथा “बिछोड” )