कथा: गाता देवी

सिमलटारमा गाता देवी उत्पत्ति भइन् भन्ने खबर फैलिदैँ गएपछि भक्तहरूको चहलपहल बढ्दै गयो । एक भक्तबाट अर्कोमा कुरा हुन थालेपछि त कता कताबाट भक्तहरू ओइरिरहन थाले । यो कुरा पत्रकारहरूले पनि थाहा पाएपछि पत्रपत्रिका, अनलाइन मिडिया र युट्युव च्यानलमा प्रसारण गर्न थाले । जसले गर्दा व्यापक मात्रामा भक्तजनहरूको उपस्थिति हुन थाल्यो । हालसालै गठन भएको सिमलटारको मन्दिर व्यवस्थापन समितिलाई नै चाँजोपाँजो मिलाउन हम्मेहम्मे भयो । त्यस गाउँको पीपलको रूखबाट उत्तरतर्फको चौबाटोको, पश्चिमतर्फको कुनोमा अवस्थित यस मन्दिरको दर्शन गरे, आँटेको काम सिद्ध हुने र ज्ञान आफ से आफ फुर्दछ भन्ने विश्वास फैलियो । यी मातालाई पुस्तक मनपर्छ भन्ने थाहा हुन आएपछि मान्छेहरूले थरिथरिका पुस्तक किनेर चढाउने गर्न थाले ।

एक जना पत्रकारको “किन यी गाता देवीलाई पुस्तक मन परेको हो ?” भन्ने प्रश्नको जवाफमा पुजारीले भनेका थिए “एक रात मलाई सपनामा गाता देवीले दर्शन दिएकी थिइन् । उनले के भनिन् भने, ‘म गाता देवी हूँ । मेरो मूर्तिमा जसले पुस्तक, पत्रपत्रिका चढाउँला, उसले आँटेको कामको लागि दीव्य ज्ञान पाउँला । विद्यार्थीले आफ्नो पुस्तक चढाए परीक्षामा सोधिएका प्रश्नको उत्तर आफसे आफ आउँला । सोधार्थीले शोधग्रन्थ लगायत साहित्यिक पुस्तक र पत्रिका किनेर चढाए; सोही अनुसारको ज्ञान पाउँला ।” पत्रकारले यस भनाइलाई अनेक तोडमोड गरेर आकर्षक पारामा भिडियो बनाएर सामाजिक सञ्जालमा हालेपछि भाइरल भयो । त्यसपछि कतिले त अनलाइनबाटै पुस्तक चढाउन थाले भने मन्दिरमै गए विशेष फल प्राप्त हुन्छ भनेर विश्वास गर्ने भक्तहरू चाहिँ पुस्तक पत्रपत्रिका बोकेर आउन थाले ।

तल तुरतुरे धारोदेखि नै यस्ता सामग्रीहरू यत्रतत्र छरिएको पाइन थाल्यो । त्यो छरिएको सामग्री बटुलेर कुप्रयोग गरिए हानी हुन्छ भन्ने जनविश्वास हुन थालेपछि त्यस्तो गर्ने आँट कसैको भएन । त्यहीँ धारोदेखि नै दायाँबायाँ पुस्तक पसलहरू लस्करै खुले । हरेक पसलमा भीड हुन थाल्यो । पसलेलाई पनि भ्याइनभ्याइ । अझ परीक्षा चल्ने समयमा त टेक्ने ठाउँ नै भएन । चियानास्ता लगायत अन्य फुटकर पसलहरू पनि प्रशस्तै खुले । भारतीय व्यापारीहरू पनि जादु सर्कस देखाउने देखि घरायसी सामग्रीहरूको व्यापार गर्न थाले । त्यस भेगको हरेकका घरकोठाको भाडा महङ्गो दरमा तिरेर मान्छेहरू व्यापार गर्न बसे । गातादेवीको कृपाले यस इलाकाकै आर्थिक स्तरमा कायापलट भयो ।

दर्शनार्थीहरूसँग पत्रकार एवं युट्युबरहरूले अनेक प्रश्न सोधेर सामाजिक सञ्जाल भरे । एउटा दर्शनार्थीको, “यहाँ आएर एक अध्याय पढेपछि तुरुन्तै तेस्रो नेत्र खुल्दो रहेछ” भन्ने अन्तर्वार्ता भाइरल भएपछि त्यस उपरान्त आउने दर्शनार्थीहरूले आफूले ल्याएको सामग्रीको एक अध्याय पढ्न थाले । समय हुनेले त पूरै पढेर सक्दथे । कसैले त्यसरी पढेको भिडियो खिचेर तुरुन्तै सामाजिक सञ्जालमा हाले । कसैकसैले त लाइभ नै पढेर देखाए । त्यसपछि त यस मन्दिरमा आउनेहरूको भीड रामहिटी देखि नै हुन थाल्यो ।

कैलाशबोधि विद्यालय हातादेखि आरूबारी निस्कने चोकसम्म एकतर्फी बाटो कायम गरेर ट्राफिक व्यवस्थापन गर्न थालियो । भक्तहरूले चढाएका पुस्तक तथा भेटीमध्ये, भेटीलाई पारदर्शी रूपमा व्यवस्थापन गरिएको थियो भने पुस्तक तथा पत्रपत्रिकाहरू पुस्तकालय तथा गरिब पढ्ने विद्यालयहरूमा निःशुल्क वितरण गरिन्थ्यो । यसरी एउटी गातादेवीको कारण पुस्तकालयमा पुस्तकहरू भरिभराउ हुन थाले । गरिब विद्यार्थीहरूले पढ्न पाए । उता पुस्तक पत्रपत्रिका बिक्री हुन थालेपछि लेखकहरूले राम्रो पारिश्रमिक पाउन थाले । मानिसहरूवीच आपसमा देशको हितको लागि लुकेर बसेका विषयमा पनि वार्तालाप हुन थाल्यो । प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष लाभको बढोत्तरी हुँदै थियो, अचानक राज्यको आँखा लाग्यो ।

पुलिस प्रशासन लाएर पुजारीलाई पक्रियो । पुलिसले छानविनको नाममा भेटी दान दक्षिणा हिनामिना गरेको आरोप लगायो । पुजारीले आफू निर्दोष भएको अनेकौ प्रमाण दिने प्रयास गरे तर अन्धो कानुनको सहारामा पुलिसले नपत्याएको बहाना गऱ्यो । कागले कान लग्यो भन्नासाथ कागको पछिपछि दगुर्ने अन्धो समाजले सामाजिक सञ्जालभरि पुजारीको विपक्षमा धेरै आपत्तिजनक शब्दहरू खन्याउन थाले । पुजारीको पक्षमा आएको आवाज लाउडस्पिकर मुनि भद्रको आवाजझैँ मधुरो भयो । त्यति भएपछि सरकारलाई बाटो खुल्यो । माननीय मन्त्रीले आफ्नो मान्छेलाई पुजारी बनाए । गाउँको मन्दिर व्यवस्थापन समिति भङ्ग गरी आफ्नै संयोजकत्वमा अर्को समिति गठन गरे । काम गरेजस्तो गरेर सात पुस्तालाई पुग्ने गरी अकुत सम्पत्ति जोड्न अभ्यस्त मन्त्रीले यस मन्दिरलाई दुहुनो गाई बनाए ।

उता पुजारीलाई जेलमा यातना दिएर अपराध कबोल गराउने कसरत भइरहेको थियो । पहिले जिउभरि लातका लात हानेर नील डाम गराएपछि उनको जिउमा ड्रमका ड्रम पानी खन्याए । त्यसपछि करेन्ट लगाए । एउटा भुसतिघ्रे हबल्दारले चर्को आवाज निकाल्दै “किन यस्तो गरिस् भन् !” भनेपछि डरले थरथराएको आवाजमा सत्य बोल्न थाले पुजारी ।

“म यसै गाउँमा जन्मिएको एउटा सामान्य परिवारको मामुली मान्छे हूँ । गाउँमा औपचारिक शिक्षा लिएका भन्दा व्यवहारिक ज्ञान भएकाको बाहुल्यता थियो र छ । मैले स्नातकोत्तर सकेर जागिर खान थालेँ । सामान्य जागिरको भरमा मेरो सानो परिवार ठीकठाकै चलिरहेको थियो । एक दिन एक जना विद्वानबाट थाहा पाएँ कि वेद तथा पुराणहरू साहित्य हुन् । संस्कृत शिक्षा पढ्नेले ती पुस्तकहरू साहित्यिक विभाग अन्तरगत पढ्दछन् । मैले त्यस अघिसम्म त्यस्ता पुस्तकहरू भगवान् स्वयंले लेखेका हुन् भनी विश्वास गरेँथेँ । जब यो सत्य थाहा पाएँ तब मलाई भित्रैदेखि साहित्यको सेवा गरेर मान्छेहरूमा चेतना छर्ने ईच्छा जाग्यो । संयोगले म एउटा साहित्यिक पत्रिकासँग जोडिन पनि पुगेँ ।

त्यस पत्रिकाको व्यवस्थापकको रूपमा काम पाएँ । काम त पाएँ तर निजी क्षेत्रले निकालेको पत्रिका भएकोले, मैले त्यहाँबाट तलब पाउनुको सट्टा उल्टै पैसा हाल्नु पर्दथ्यो । त्यसमा संलग्न सबैले दामासाहीले पैसा लगाएका थिए । महिनामा दुईतीन हजार हाल्नुपर्ने वाध्यता मलाई थियो । त्यो पैसा कसरी जोहो गर्ने हो भनेर बडो समस्यामा थिएँ म । निजी जागिरको पैसा घर खर्चमै ठीक्क थियो । एक पटक त्यताबाट यता अलिकति तानेको मात्रै के थिएँ मेरी पत्नी मसँग रिसाएर ठूलो झगडा गरिन् । त्यसपछि उनीसँग क्षमा मागेर गाउँघरको मुख हेर्न थालेँ । घरघरमा गएर वार्षिक ग्राहक बनिदिन अनुरोध गरेँ । धेरैले अस्वीकार गरे । थोरैले वाचा टार्न नसकेर स्वीकारे । महिनाको पच्चीस रुपियाँले वर्षको तीन सय पर्दथ्यो । त्यति पनि दिन धेरै मान्छेहरूले मन गरेनन् ।

कसैले भन्थे “साहित्य पढ्ने मान्छे नै छैन ।” कसैले भन्थे “तीन सयले कुखुराको एक किलो मासु आउँछ ।” उफ् ! पढ्दै नपढेपछि कसरी चेतना आउँछ ? त्यो माथि, सानोसानो पैसाभन्दा पनि सानो चित्त देखेर अचम्म लाग्यो । एक वर्ष पूरा भएपछि ती अलिकति मान्छेले पनि नविकरण गर्न रुचि देखाएनन् । तर एक जना भलादमीले भने पैसा नतिरी पत्र पत्रिका नपढ्ने राम्रो बानी देखाए । ती एक जनाको पैसाले मलाई पुग्थेन । अब अर्का दुई जना भने सित्तैमा पढ्ने बानी लागेका थिए । पैसा तिर्न मरेको जस्तो गर्ने तर सित्तैमा पढ्न नपाए नानाथरीका भन्दथे । यद्यपि ती दुई सरकारी जागिर खाने ठूलै पदका थिए । जसले दिनमै दुई सय त चुरोटको धुवाँमा उडाउँथे । जे भए पनि मैले पत्रिकाको काम त्याग्न सकिनँ । पत्रिकामा काम गर्दै साहित्य सिर्जना गर्न थालेर मेरो लेखाइ स्तरीय भइसकेको थियो । त्यसपछि मैले आफैले लेखेको पुस्तक छपाएँ ।”

धैर्यपूर्वक सुनिरहेको हबल्दारले सोध्यो “के किताब ?”

पुजारीले भने “कथा पुस्तक । त्यसमा मैले धार्मिक, सामाजिक, राजनितिक, प्रेम आदि विषयमा लेखेको थिएँ । त्यो पुस्तक बिक्छ कि भनी मैले सहरको पुस्तक पसलमा झुण्ड्याउन लगाएँ । बिहान अफिस जाँदा हेर्थे, त्यो पुस्तक त्यहीँ झुण्डिएको हुन्थ्यो । बेलुका फर्कदा हेर्थे, त्यहीँ हुन्थ्यो । भोलिपर्सि जहिले हेरे पनि पुस्तक त जस्ताकोतस्तै थियो । त्यो बाटो पर्दा मेरो आँखा पहिले त्यही पुस्तकमा ठोक्किन्थ्यो । कतै जानुपर्दा त्यो पुस्तक राखेको पसलको बाटो भएर मेरा पाइलाहरू सोझिन्थे । पुस्तक बिकेको थिएन । धुवाँ, धूलो र घामले पुस्तकको गाता खुइलिन थालिसक्यो, अँहँ पुस्तक बिक्दैन ।

अचानक एक दिन त्यो पुस्तकले रुँदै मलाई केही भनेझैँ लाग्यो “मलाई बचाऊ आमा ! म यहीँ मर्न लागेँ ।” त्यस रोदनले मलाई बडो चिन्तित तुल्यायो । यता फेरि पत्रिका त नकिन्ने गाउँलेलाई पुस्तक किन् भनेर भन्न सकिनँ । न त सित्तैमा दिए पनि पढ्छन् नै भनेर विश्वास गर्न सकेँ । मैले देखेको थिएँ कि जबरजस्ती पुस्तक बेच्ने लेखकको भुत्ला उसको अनुपस्थितिमा मान्छेहरूले नराम्ररी खुइल्याउँथे । साहित्यकारहरू समाजबाट ठगिइरहेका थिए र छन् । कागजको मूल्य तिरेर पाइने पुस्तकबाट पाठकले अमूल्य ज्ञान पाउन सक्दछ । लेखककै विचारविमर्श मार्फत समाज परिवर्तनको ढोका खुल्न सक्दछ । तर किन मान्छेहरू यस्तो कुरा बुझ्दैनन् ? आश्चर्यको कुरा त यो थियो र छ कि; हजार पन्ध्र सय जति पर्ने श्रीमद्भागवत पुस्तक किनेर मानिसले आफैँले पढ्ने हो भने पनि ज्ञान पाउन सक्दछ तर किन पण्डित लगाएर दसौँ लाख खर्च गरी पारायण लाउनु पऱ्यो ? पढ्न नजान्नेले अहिले पनि युट्युबबाट सुन्न सक्दछन् । पण्डितले वाचन गरे पितृ तर्ने नत्र नतर्ने भन्ने झुटो कुरामा किन विश्वास गर्छ मान्छे ? आफैँले पढे त धेरै बुझ्दो हो, पण्डितले वाचन गर्दा कताकता मन डुलाएर बसेकोले कति बुझ्ला र ? भन्ने बेलामा ज्ञान महायज्ञ, गर्ने बेलामा चाहिँ अज्ञान कर्मले को कति तर्ने हुन् खोई ? सत्य बोल्ने साहित्यकारलाई यहाँ दुनियाँले ढोङ्गी देख्दछ तर अनेक ढोङ्ग रच्ने पण्डित पुजारीलाई मान्छे भगवान्को अवतार ठान्दछन् । तिनीहरूको खुट्टैमा ढोग्छन् । कुनै जमानाका साहित्यकारले लेखिदिएको पौराणिक साहित्यको छलपूर्वक प्रयोग गर्ने पण्डितको कति इज्जत छ, कति ठूलो कमाइ छ तर वर्तमान समयको पुराण लेख्ने साहित्यकारको किन इज्जत छैन ।

मलाई यही समाजले बगरमा बस्ने दुःखियाको भेष धारण गरेर कुण्ठाको घनले मनभित्र जमेको सत्यको चट्टानलाई प्रहार गरीगरी छियाछिया बनाइदियो । त्यसको उपाय स्वरूप मान्छेहरूले पढुन् र केही सिकुन् भनेर गाता देवीको मन्दिर स्थापना गर्न भित्रभित्रै प्रेरणा मिल्यो । मैले जे गरेँ राम्रो गरेँ जस्तो लाग्छ । यसमा गर्व महसुस गर्दछु ।”
अघि दुई सय भोल्टको करेन्ट लगाएर झट्का दिने पुलिसलाई अहिले पुजारीको कुराले हजार भोल्टको झट्का लागेजस्तो भयो । लेखक साहित्यकारलाई बाल नदिनेमध्येमा आफू पनि एक हूँ झैँ गऱ्यो । उसले विनम्रतापूर्वक भन्यो “मलाई लाग्छ तपाँई सम्मान र पुरस्कारको हकदार हुनुहुन्छ । तर त्यो मेरो बशमा छैन । माथिको आदेश यस्तो छ कि, तपाइलाई जबरजस्ती अपराधी कबोल गराउने र छआठ वर्ष जेलमा सडाउने ।” पुलिसको कुरा सुनेपछि एक्कासि न्याउरो मुख लाउँदै पुजारी एकोहोरिए ।

– रामकुमार पण्डित
का.म.पा. ६ सिमलटार ।