यात्रा-निबन्ध: हिउँको यात्राः हिउँको जात्रा

हिउँले ढाकिएको त्यो बिहान, जब हामी अघि बढ्न खोज्दै थियौं, वरपर सबैतिर सेताम्मे थियो । आँखाले हेर्दा पनि हिउँ बाहेक केही देखिँदैनथ्यो । न बाटोको संकेत, न कुनै विश्रामको ठेगान । रुखहरू हिउँले भरिएका, आफ्नो हरियाली गुमाएर शीतको भारी बोकिरहेका । यस्तो लाग्थ्यो, समय आफैं जमेर उभिएको छ ।

पाइलाहरू अगाडि बढाउन सकिने अवस्था थिएन । हिउँको पत्र यति बाक्लो थियो कि खुट्टा टेक्ने ठाउँ पाइएन । घिसारिँदै, लड्दै, केही दूरी पार गर्दा पनि गन्तव्यको आभास थिएन । मनमा त्रास थियो—अब अघि के होला ? तर, यो त्राससँगै एक अदम्य जिद्दी पनि थियो, जसले निरन्तर अघि बढ्न प्रेरित गरिरह्यो ।

चिसोले हात र खुट्टाको चेतना हराइसकेको थियो । एउटा यस्तो क्षण आयो, जब लाग्यो—अब शरीरको नियन्त्रण मसँग छैन । पिँडुला कठ्याङ्ग्रिएका, औंलाहरू कर्कलिएको जस्तो, मानौं जीवन एक रुकावटमा अड्किएको हो । त्यही बेला, हामीले एकअर्कालाई हेऱ्यौं । आँखामा थकान थियो, तर हार मान्ने संकेत थिएन ।

संसारले हरितिमा गुमाएको त्यो क्षणमा, हरियो जङ्गलको कुनै पनि झझल्को थिएन । रुखका हाँगाहरू हिउँले थिचिएका थिए । मानौं उनीहरू पनि थकित थिए । एकापसमा सहारा मागिरहेका । यस्तो लाग्थ्यो यो जङ्गल कुनै हिमालयको शिखरमै फेरिएको हो । हिउँले ढाकिएको यो जंगललाई हेर्दै मलाई जीवनको एउटा पाठ सिक्न मन लाग्यो– कहिलेकाहीँ आफ्नो वास्तविकता बदल्नुपर्छ । चिसो भोग्नुपर्छ, अनि आफूलाई नयाँ रूपमा चिन्नुपर्छ ।
मध्य दिनको समय, जब घामको केही न्यानोपनले हाम्रो छाला छोयो, त्यो क्षण अद्भुत थियो । न्यानोको त्यो सानो अनुभूतिले मनमा नयाँ ऊर्जा भरेर आयो । हातखुट्टा कठ्याङ्ग्रिए पनि त्यो सानो घामले जीवनको सम्झना दिलायो ।

त्यो यात्रा कुनै सामान्य यात्रा थिएन । यो केवल हिउँमा गरिएको संघर्ष थिएन; यो हाम्रो भित्री चेतनासँगको संवाद थियो । हामीलाई थाहा थियो, हिमालको टाकुरामा पुग्न समय लाग्नेछ, संघर्ष जारी रहने छ । तर, हिउँको प्रत्येक कदमले हामीलाई अझ बलियो बनाउँदै थियो ।
यस्तो यात्रा जहाँ गन्तव्य केवल बहाना हो, संघर्ष र समर्पणले नयाँ अनुभूतिहरू दिँदै जान्छ । हिउँले छोपेको त्यो जंगल, कठ्याङ्ग्रिएका हातखुट्टा र घामको त्यो सानो न्यानोपन यी सबै मेरो स्मृतिमा एउटा अमिट कथा बनेर बसेका छन् ।

हिउँ परेको दिन, प्रकृतिले आफ्नो रङ बदलेको दिन जहाँसम्म आँखाले देख्न सक्थ्यो, त्यहाँसम्म सेताम्मे हिउँ नै हिउँ बाटो बिर्सिएको, गन्तव्य भुलेको जस्तो लाग्थ्यो । हिउँको बाक्लो चादरले छोपेको जङ्गलमा हामी अलमलिएका थियौँ । हामी हिँडिरहेका थियौँ, तर कहाँ जाँदै थियौँ! केही थाहा थिएन। हिउँले ढाकेका रुखहरू हामीलाई बाटो देखाउन सक्दैनथे । हात खुट्टा चिसोले काँपिरहेका थिए । हामी हिमालको काखमा सेताम्मे हिउँको बीचमा एक्लै परेका जस्ता लाग्थ्यो । त्यहाँ हामी पुग्नुपर्ने गन्तव्यको गोरेटो थिएन । बाटोको कुनै नामोनिशाना देखिँदैनथ्यो ।
चिसोले हड्डी नै कठ्यांग्रिएका थिए । हामीले आफूलाई न्यानो बनाउन हात जोडेर फुक्ने प्रयास गर्थ्यौँ । तर, चिसोले त्यति सजिलै छोड्ने कुरै भएन । हामी हिउँमाथि लड्खडाउँदै हिँडिरह्यौँ । हामीलाई त्यतिबेला लाग्थ्यो, हामी हिउँको महलमा हराएका छौँ ।

मध्यदिने घाम लागेपछि अलिकति न्यानो महसुस भयो । तर, हातखुट्टा पहिलेकै जस्तो चिसो नै थिए । हामीले आफ्नो गन्तव्य बिर्सिएर हिउँको मजा लिइरहेका थियौँ । हिउँमा लडेर, खेलेर रमाइरहेका थियौँ । हामीलाई लाग्थ्यो यो संसारमा हामी मात्र छौँ ।

हिउँले ढाकेको जंगलमा हामीले जीवनको एउटा नयाँ पाठ सिक्यौँ । हामीले जीवनका उतारचढावलाई कसरी सामना गर्ने भन्ने कुरा बुझ्यौँ । हामीले प्रकृतिको शक्ति र सुन्दरतालाई नजिकबाट अनुभव गर्यौँ ।
हिउँको यो यात्रा हामीलाई कहिल्यै बिर्सन सकिने छैन । यो यात्रा हाम्रो जीवनको एउटा अविस्मरणीय अध्याय बन्यो।
यो संस्मरण निबन्धमा मैले हिउँ परेको दिनको अनुभवलाई शब्दहरूमा उतार्ने प्रयास गरेको छु । यसमा मैले प्रकृतिसँगको मेरो सम्बन्ध, जीवनका उतार–चढाव र आफ्नो अनुभवलाई जोड्ने प्रयास गरेको छु ।
हिउँको अँगालोमा हामी यसरी बाँधियौँ कि त्यस मायालु स्पर्श–सुखले हामीलाई टाढिन दिएन । हिउँमा हिँड्दा रमाइलो हुन्थ्यो । लड्दा लागेको चिसोले शरीर थरथरी काँपेको थियो । तर मन भने खुसीले गदगद थियो ।
जीवनको यात्रामा हामीले धेरै अनुभव बटुल्छौँ । ती अनुभवहरू हाम्रो मनमा सधैँका लागि बसेर हामीलाई जीवनको विभिन्न पक्षहरू बुझ्न मद्दत गर्छन् । त्यस्ता अनुभवहरू मध्ये एउटा अनुभव हो, हिउँमा रमाउने अनुभव । चिसोले काँपिए पनि मन भने उमंगले भरिएको हुन्छ । हिउँको सेतो चादरले ढाकिएको संसारलाई नियाल्दा मन अनायासै प्रफुल्लित हुन्छ ।
हिउँ पर्दा प्रकृतिले आफ्नो रूप बदल्छ । हरियालीले भरिएका रुखहरू सेताम्मे हुन्छन् । घरका छानाहरू सेता कपडा ओढेका जस्ता देखिन्छन् । जमिनमा परेको हिउँमा बालबालिका र युवाहरू खेल्न दौडिहाल्छन् । विदेशी पर्यटकहरू त हिउँ हेर्नकै लागि, हिमाल देख्नकै निम्ति मरिहत्ते गर्छन् । हिउँमा खेल्न पाएपछि, हिउँ देख्न पाएपछि उनीहरूलाई अरू केही चाहिँदैन ।
हिउँमा लडखडाउँदै हिँड्दा, हिउँको डल्लो बनाएर एकअर्कालाई हानेर रमाउँदा मनमा बाल्यकाल फर्किएको जस्तो अनुभूति हुन्छ। हिउँमा खेल्दा शरीर चिसो भए पनि मन भने गर्मी हुन्छ ।
हिउँमा हिँड्दा पाइलाको छाप परेको देख्दा मनमा अद्भुत अनुभूति हुन्छ। मानौँ, हामीले प्रकृतिको कानवासमा आफ्नो कलाकृति बनाएका छौँ । हिउँमा हिँड्दा पाइलाको आवाज पनि फरक हुन्छ । यो आवाजले मनलाई शान्त पार्छ ।
हिउँ पर्दा हाम्रो दैनिक जीवनमा केही असर पर्छ । बाटो हिँड्न गाह्रो हुन्छ, सवारीसाधन चलाउन समस्या हुन्छ । यद्यपि यी सबै असुविधा बिर्सिएर हामी हिउँको रमाइलोमा डुब्छौँ । हिउँले हामीलाई बाल्यकालका दिनहरू सम्झाउँछ। हामीलाई प्रकृतिसँगको सम्बन्धलाई नजिकबाट अनुभव गर्न दिन्छ । हामी प्रकृतिमा बिलीन भएर सारा तनावहरू बिर्सिन पुग्छौँ ।
वास्तवमा हिउँ पर्दा हामीले जीवनका दैनन्दिन विविध कार्य सफलताका निम्ति धेरै पाठ सिक्न सक्छौँ । हिउँले हामीलाई जीवन क्षणभङ्गुर हो भन्ने सिकाउँछ । हिउँ जस्तै जीवन पनि परिवर्तनशील छ । आज हामी खुसी छौँ भने भोलि दुःखी हुन पनि सक्छौँ । त्यसैले हामीले जीवनको प्रत्येक क्षणलाई रमाएर बाँच्नुपर्छ ।

हिउँ पर्दा हामीले एक अर्कालाई सहयोग गर्ने भावना पनि सिक्न सक्छौँ । हिउँले बाटो अबरुद्ध हुँदा हामी एक अर्कालाई सहयोग गरेर बाटो खुला गर्छौँ । यसले हामीलाई एकताको भावना सिकाउँछ ।
हिउँ पर्दा हामीले प्रकृतिप्रतिको आफ्नो सम्बन्धलाई पनि बुझ्न सक्छौँ । हिउँले हामीलाई प्रकृति कति सुन्दर र शक्तिशाली छ भन्ने कुरा देखाउँछ ।
हिउँ पर्दा हामीले जीवनको आनन्द लिन सिक्छौँ । हामीले जीवनका स-साना कुराहरूमा खुसी खोज्न सिक्छौँ । खासमा हिउँले हामीलाई जीवनलाई नयाँ दृष्टिकोणले हेर्न प्रेरित गर्छ ।
नजिकमात्र हेर्ने बानी पऱ्यो भने टाढाका दृश्यहरू केही पनि देखिन्न । क्षितिजमा उदाउँदै गरेको पहेँलोघाम देखिन्न । हिउँको टोपी लगाएर हाँसिरहेको हिमाल देखिन्न । हावाको स्पर्शमा उत्साहित पहाडहरू देखिन्न । आकाश देखिन्न । आकाशका ताराहरू देखिन्न । साँघुरो मस्तिष्कले टाढाका दृश्यहरू केही पनि देखिन्न ।

– ज्ञानेन्द्र विवश